ИНЖЕНЕРЛІК ІЗДЕНІСТЕР ЖӘНЕ ҚҰРЫЛЫСТАҒЫ ЖОБАЛАР

 

1. Жалпы жағдайы
2. Құрылыстағы типтік және тәжрибелік жобалар
3. Жобалық және издеуші ұйымдар
4. Құрылыстың және жобаның жоба алды сатысы
5. Жобалау, сараптау және жобаларды бекіту

 

1. Инженерлік ізденістер және құрылыстағы жобалар

 

1.Жобалау құрылысты жүзеге асырудың алғашқы және жауапты сатысы болып табылады. Оған басты роль және  капиталдық салымдардың тиімділігін арттыру тән. Жоба сапасы құрылыстың және болашақ кәсіпорынның, ғимараттың немесе жабдықтардың эксплутациялық көрсеткіштеріне байланысты. Сәулеттік жобалаудың деңгейі  жаңа құрылыстардың  - тұрмыс үйлердің, азаматтық ғимараттардың, зауыттардың және фабрикалардың, сонымен қатар біздің қалаларымыздың және ауылдардың сыртқы көрінісінің эстетикалық артықшылықтарын анықтайды.

Жоба деп сәулеттік жобалау және құрылымдық шешімдер,  болашақ ғимараттың немесе кәсіпорынның  технологиясы және қондырғысы бойынша  шешімдерге ие  графикалық және мәтіндік материалдардың  жиынтығын айтамыз.

Қолдану белгілері бойынша  жобаларды жеке, қайталап қолданылатын типтік деп бөледі. Жаппай құрылыстың нысанын ережеге сәйкес  типтік жобалар бойынша жабдықтайды.  Қайталап қолданылатын жобалар ретінде   ең тиімді жүйелерді қолданады. Мұндай жобалардың  көп жақты  байланысуы типтік шешімдерді жеткіліксіз немесе мүлде жинақтамағанда орын алады. Жеке жобалаулар  тек  сәйкес типтік жобаны қолдану мүмкін болмағанда немесе сәйкес келмеген жағдайда  рұқсат беріледі.

Құрылыс нысандарын жобалау бір немесе екі сатыда жүзеге асырылады.

Бір сатыда жобалау  типтік немесе  қайталап қолданылатын жеке жобаны  қолдануда шешіледі, тағыда  техникалық күрделі емес нысандарда шешіледі.

Екі сатылы  жобалауда  бірінші сатыда  құнның  еркін есебімен жоба жасалынады, ал екінші сатыда оны бекіткен соң жұмысшы құжатттан соң жоба негізіндле  жасалынады. Екі сатыда  ірі және  күрделі  нысандарды жобалау жүргізіледі. Бірінші сатыны жобалауда   өндіріс  технологисы , жобаның  құрылыс  бөліктерінде  негізгі шешімдерді анықтау және  сметалық құнына есептеме беру  қойылады.  Жобаның  сызбалық бөлшектемесінің  дәрежесі   жұмысшы құжаттардың сатысында келесі анықтауларсыз құрылыстың  соңғы сметалық құнын анықтау үшін жеткілікті болуы тиіс.

Жобалаудың  сатылылығы жайлы шешімдер Министрлер кабинетімен немесе олармен бекітілген  тәртіпппен қабылданады.

Құрылыстың жоба алды сатысының маңызды элементі және жобалаудың бірінші сатысы инженерлік, экономикалық және техникалық ізденістер болып табылады, ал олардың нәтижелері  құрылыстың экономикалық жағымен және оның жүзеге асыру  жағдайымен анықталады.

2.Типтік жоба- құрылыста қайталап қолдану үшін  бекітілген тәртіппен бекітілген кәсіпорынның, ғимараттың немесе жабдықтың жобалық шешімінің қолданылуы және негізгі параметрлері бойынша ұқсастарынан ең тиімдісі.

Типтік жобалау  прогрестік технологияны таңдау және енгізудің негізгі құралы болып табылады; көлемдік – жоспарлық және құрылымдық шешімдер; халық шаруашылығында  максималды  тиімділігіне және әлеуметтік даму тапсырмаларын шешуге қол жеткізу  мақсатында ООС жағдайын сақтауда өндірісті басқару әдісі.типтік жобалау жобалау жұмыстарының  мерзімін, құнын және еңбек сыйымдылығын біршама қысқартуға мүмкіндік береді. Типтік жобалау бойынша  құрылыста құрылыс  құны, еңбек және материалдық шығындар, мерзімі біршама төмен жеке жобалау нысанына қарағанда.

Типтік жобалаудың  әдістемелік негізі  көлемдік жоспарлау параметрлерін унификациялау болып табылады, олардың негізінде құрылыстық құрылымдар және торабтар типтеледі. Типтік жобалау осылайша құрылысты индустриаландырудың базасы болып табылады.

Сараптамалық жобалау және құрылыс жаңа шешімдердің  жан жақты тәжрибелі  тексерісіне ие, олар болашақта типтік болып табылады. Жаңа материалдар, құрылымдар,торабтар , жоспарлық шешімдер, жаңа ғимарат және жабдықтар типтері, құрылыс принциптері және құрылысты ұйымдастыру әдістері тексеріледі.

3. Күрделі құрылысты орындау үшін жобалық ұйымдарға жобалық, іздеуші және жиынтықтық жобалық іздеуші және ғылыми – зерттеу ұйымдары (институттар, тресттер, үкіметтер, құрылымдық бюролар, шеберханалар) жатады. Жобалауды  тапсырыс беруші ұйымның  құралдары есебінен жүргізеді, олар келісімді  бас жобалаушымен жобалық жұмыстарды орындауға бекітеді.

Бас жобалаушы жобалық жұмыстың негізгі  бөлігін орындаушы ұйымы болып табылады. Бас жобалаушы  жобаның  бөлек бөліктерін орындау үшін  келісімдік бастамасы ретінде  мамандандырылған  жобалық ұйымдардың  суб   мердігерлерін  жұмылдырады.  Сонымен қатар ол   жобаны  орындауға  жоба  бөлімдерін өзара  байланыстыру үшін  жауапты болып табылады.

Басты  жобалық институттардың  ерекше ролі  ең квалификацияланған ұйымдар болып табылатындығын атап өту қажет, ол халық шаруашылығының  сол немесе басқа  салаларында біріңғай техникалық саясатты  жүзеге асырады.  Ол кәсіпорынның , ғимараттың және  жабдықтардың  ірі жобаларын жасайды,  халық шаруашылығының  сәйкес саласын дамытудың перспективалық жоспарын жобалауға қатысады;  жаңа технологиялық процестер жасалынады;  отандық және шет ел тәжрибелерін зерттейді және енгізеді;  әдістемелік, нормативтік және ақпараттық материалдар жасалынады және  типтік жобаларды  және типтік бөлшектердің каталогын таратады.

Жобалық сметалық құжатты жасау мерзімі   жобалау және  құрылыс жалғасуының  нормаларына  сәйкес келісім жасауда бекітіледі. Типтік жобалар  типтік жобалау жоспарында бекітілген мерзімде жасалынады.

Құрылыс үшін инженерлік ізденістер  жиынтықтық өндірістік процесс болып табылады, ол ұсынылатын құрылыстың  районның табиғи және экономикалық жағдайы жайлы басты берілгендердің құрылыстық жобасын қамтамасыз етеді. Бұл мәліметтер  жобалауда және құрылыста  техникалық және  экономикалық негізделген шешімдерін жобалау үшін қажетті.

Инженерлік ізденістерді екі түрге бөледі - экономикалық және техникалық.

Экономикалық  ізденістер техникалықтан асып түседі және    шикізат және энергетикалық база, тасымалдау байланысы, еңбек ресурстарымен қамтылу сияқты экономикалық факторларды есепке алумен  берілген географиялық пунктте кәсіпорынның құрылысын және қайта құрылуының экономикалық үйлесуін анықтау үшін жүргізіледі. Экономикалық ізденістер құрамына  тағыда  құрылысты ұйымдастырумен байланысты тексерулер кіреді. Құрылыстың, құрылыс индустриясының өндірістік базасының қуаты және жағдайы анықталады, құрылыс аумағына  материалдар, құрылымдар және бұйымдарды жеткізу жағдайы анықталады.

Техникалық ізденістер. Инженерлік ізденістердің негізгі  түрлеріне келесі жұмыстар жатады: топографиялық –геодезиялық ізденістер, инженерлік –геологиялық, инженерлік – гидрометеорологиялық, тамырлы және геоботаникалық, санитарлық- гигиеналық тексерулер. Әр бір ізденістер құрылыс аумақты таңдау үшін және  таңдап алынған аумақта жүргізіледі.

Сәйкес бөлімшелер ізденіс жұмыстарын орындайды: экспедициялар, партиялар, отрядттар және бригадалар, олар мамандандырылған және жиынтықтық сипатқа ие. Инженерлік ізденістер  үш периодтта жүргізіледі: дайындық, дала және камералды.

Дайындық периодында  ізденіске ғимаратты дайындаумен байланысты жұмыстар орындалады; материалдарды жинатау, жүйелендіру және  сараптау;  егжей –тегжейлі жоспарды және ізденіс жұмыстарының бағдарламаларын құру; жабдықтарды, қондырғыларды және  іздеушілер құрамын жинақтаумен дайындау.

Дала периодын былайша жүргізеді:  түрлі инженерлік түсірілімдер; тексерулер,  топырақ, тас, судың  сынамасын алу;  гербарилерді құру;  зертханалық зерттеулер;  тәжрибелік жұмыстар.

Камералды периодтта  дала ізденістерінің материалдарын өңдейді, зертханалық жұмыстарды аяқтайды; әр бір ізденістердің нәтижесі жайлы  есеп берулерді құрастырады және рәсімдейді.

4.Жобалау үшін бастапқы мәліметтер. Жаңа құрылысты жобалау, тағыда жұмыс істеп тұрған  кәсіпорындарды қайта құру немесе кеңейту елдің өндірістік күшін орналастырудың генералдық схемасына сәйкес жүзеге асырылады. Елдің  өндірістік  күшін орналастырудың генералдық схемасы – бұл жоспарланған құжат, ол елдің экономикалық райондарының күшін мамандандыру және жиынтық дамыту халық шаруашылығының салаларын дамыту және орналастырудың рационалдық терреториялық бөліктерін негіздеуге бағытталған көп салалы техникоо экономикалық зерттеулерді жүргізу нәтижесін көрсетеді. Орналастыру  схемасы халық шаруашылығының барлық салалары бойынша жасалынады. Аймақтық сызбалар саланың нақты  кәсіпорыннын орналастыру тапсырмасын шешу үшін негіз ретінде қызмет етеді.

Бас сызба  жаңа құрылыстың райондарын және пунктерін таңдау үшін, кәсіпорынды кеңейту және қайта құру үшін база болып табылады:  көп факторлар санын есепке алуға мүмкіндік береді, шаруашылық қажеттілікті және экономикалық тиімділікті;  жаңа өнеркәсіптік  және ауыл шаруашылық кәсіпорындарының  барлық параметірлерін жиынтық байланыстыруға мүмкіндік береді. Бас сызба  жаңа және  бар райондық жоспарларды жөндеуге, өндірістік аймақтардың сызбасын жасауға негіз болып табылады; ол қала ішіндегі өндірістік, ауылдық райондарды жобалау үшін есептік базасы ретінде қызмет етеді.

А) Құрылыс үшін алаңды таңдауды жобаны тапсырыс беруш  жүзеге асырады, сонымен қатар ережеге сәйкес жер занамасының негізін сақтай отырып ауыл шаруашылығына жарамсыз жерлерді таңдауы тиіс.

Құрылыс алаңын таңдау үшін тапсырыс беруші уәкілеттігімен комиссия құрылады, оның құрамына  тапсырыс беруші уәкілі, жобалау ұйымы, құрылыс ұйымы, әкімшілік, мемлкеттік санитарлы инспекциясының  жергілікті ұйымы, мемлкеттік өрт қауіпсіздігі басшылығы және  басқада ұйымдар және  ведомствалар уәкілдері кіреді.

Комиссия  алаңды таңдау жайлы акт түзеді,  оған барлық комиссия мүшелері қол қойады. Акт  тапсырыс берушімен бекітіледі. Жобалауға бекітілген ғимарат және  алаңды таңдау жайлы  акт негізінде  тапсырыс беруші  инженерлік ізденістер  жүргізуге  техникалық тапсырма құрастырады.

В) жобалауға тапсырмаларды  тапсырыс беруші құрастырады; ол елдің экономикалық және әлеуметтік  даму жоспарын  және құрылыстың дұрыстығын басшылыққа алады. Жобалауға тапсырмаларды құруда қатысуды жобалау ұйымдары қабылдайды, оларға жобаны жасау жүктеледі.

Ауыл шаруашылығының нысанын жобалауға тапсырмалар: болжанып отырған құрылыс районының және пунктінің атауы;  өнім сипаттамасы және жобаланып отырған кәсіпорынның одан әрі дамуымен қуат көрсеткіші;  өндірісті шикізатпен, жанармаймен, сумен, газбен, электр энергиясымен жабдықтаудың негізгі көздері; құрылыс мерзімі және  қуатты енгізу кезектілігі; капиталдық салымдардың  бейімделу өлшемдері; өнім бірлігіне өзіндік құнды төмендету бойынша және  еңбек өнімділігін арттыру бойынша көрсеткіштер.

Тұрмыстық және мәдени тқрмыстық  қолданыстағы нысандарды  жобалау тапсырмаларында  тұрғындар саны , тұрмыс  көлемінің өлшемі, құрылыстың қабаттарығ мәдени тұрмыстық қолданыстағы мекемелердің құрамы және көлемі, ауруханадағы іздеулер саны,  театрдағы көрермендер орнының саны және т.б. көрсетіледі.

5.Жобаланған жобаны мақұлдау. Жұмыс жобасын мемлекеттік бақылау ұйымдарымен бас жобалаушымен су, энергия және газбен қамтумен жүргізіледі. Кейін жоба тапсырыс берушіге өтеді, ол мақұлдайды және бас мердігер жұмысшы сызбалармен құрылған сметаларды мақұлдайды.

Кәсіпорын құрылысына  жобалық сметалыық құжаттар ЗиС оның бекітуіне дейін  жоба сатылығына тәуелсіз міндетті тәртіп бойынша сараптамаға түседі.

Сараптаманы  жоғары техникоо экономикалық және ғылыми деңгейде жүзеге асыру қажет.

 

 

Әдебиеттер:

 

1. Организация и планирование строительного производства. Под редакцией А.К.,Шрейбера М., Высшая школа 1987, 368с.
2. Дикман Л.Г. Организация и планирование строительного производства М., Высшая школа, 1988, 588с.
3. И.А. Сухачев. Организация и планирование строительного производства. Управление строительной организацией. М., Стройиздат, 1989, 752с.