Іскерлік этикетті сақтау технологиясы  

Жоспар:

1.     Этикет туралы түсінік

      2.  Іскерлік этикет  қалыптасқан іскерлік  қарым-қатынастың   тәртібі   ретінде

1.      Этикет туралы түсінік

Этика - адамдар арасындағы қарым - қатынастылықты реттейтін нормалармен талаптар, өнегелікпен мораль жайындағы ілім. Неміс философы, И.Канттың тұжырымдауынша осы ілімнің ғылымның көмегінсіз адамдарға жетекшілік ету мүмкін емес. Қазіргі кезеңде имиджді құру мәселелері бойынша этикаға деген мақсаттылық пен қызығушылық артуда. Осындай образ (кейіп) өзгере, түзетіле алады, алайда ол қоғамның талаптарына жауап бере алуы қажет, яғни өзге адамдармен тұлғалық қарым -қатынастылықтағы мінез - құлық. Орыс философы Н.Ф.Феодоров жекелей тұлғалық ерекшеліктердің жалпы қоғамдық талаптармен сай келуіне аса көңіл бөлген. «Адам жеке бақытына ұмтыла отырып, мақсат, күш жігері арқылы қол жеткізілуі тиісті» деп тұжырымдаған. Менеджердің мінез - құлық этикасы жекелей пайдасын ойламастан, өз ұжымы, мекемесі, кәсіпорыны үшін қызметтелуімен, жасалынатын іс - әрекеттерді есепке ала отырып шешім қабылдау мен сипатталады. Француз зерттеушісі Ф.Сейт - Марк, «оның тағдырымен мемлекетінің тағдыры байланысты, тәуелді болатын жолды, адамның өзі таңдап алады». Адамның әлсіздік немесе ұлылық ерекшеліктерінің қай түріне басымдылықпен қараймыз? Қоғамның адаммен, жеке тұлғаның қоғаммен қарым - қатынастылық формасында анықталатын, этиканың басты сауалы. Қандай мақсаттылыққа кемелдене қол жеткізу қажет және неден бас тарту сауалнамаларына этика ғылыми жауап береді. Осы тұста, өнегелік адамдардың бір - біріне деген қарым - қатынастылығымен құндылықтарымен сипатталады.

Орыс теоретигі Б.А.Крапоткинаның этика саласы бойынша концепсиясы (ой - пікірі), өзара қарым - қатынастылық идеясымен құрылған аумақты эксперименталды жұмыстарға негізделген. «Этика» деп аталатын еңбегінде автор: «Адамдар бір - біріне көмектесуі арқасында өмір сүре ала отырып, дамудың жаңаша өнегелі деңгейіне шыға алады» деген тұжырымдама жасайды. Менеджерге белгілі бір әлеуметтік экономикалық статусты ұсына отырып адамның қоғамға деген қатынастылығы бойынша ережелер мен шарттарды бекітеді. Қоғам тарапынан менеджерге ұсынылатын талапта моральды бағыттағы іс -әрекеттер болса, ол менеджер жағынан қоғаммен үндесу типтері мен түрлері, сонымен қатар өнегелілік жүйе (берілушілік, орындаушылық және тағы сол сияқты). Этика, менеджердің әлеуметті - жауапкершілік мінез - құлықтарын, іс - әрекеттерін қарастыра отырып экономикалық инфра құрылымында қалыптасатын құқықтық құжаттарда бағаланады. Қоғамдағы адамдардың ролі тек қана жоғарғы буынға байланысты екендігіне көз жеткізуде қос моларьды көзқарастар пайда болады. Демократиялық қоғамда, менеджердің жалпы адамдық жоспарына ізгі ниеттілікпен қатынасуы, және шеберліктілігі адамның құнды ерекшеліктер мен оның имиджін интеграциялайды. Өндірістік іс - әрекеттіліктің тиімді критериялары, оған жұмсалатын тірі еңбектің оның орындаушыларымен қатынастырылу жағдайында қалыптасады. Еңбекті орындаушылардың көңіл - күйіне зиян нұсқан келтірмеу шартында еңбек қамтамасыз ете отырып толық орындалады. И.Кант былай деп жазды «Мақсатты, мұраттылық хандығында барлық жағдайлар бағаға немесе артықшылық, қадір - қасиеттілікке ие болады, бағалы зат, өзіне ұқсас эквивалентті өзге затпен алмастырылуы мүмкін». Имиджді құруға қажетті қадір - қасиеттілік сезімі қоғамдағы адамдардың өзара қарым - қатынастылықтарымен, оның материалды және рухани ерекшеліктерімен сипатталады, көрініс табады. Қадір - қасиеттілік, ел үшін тауар өндіру мен қызметтер көрсетудегі өндірістік және өндірістік емес салаларда көрінуі тиісті. Қасиеттілік пен беделділікті сақтау, қоғамдық қатынастылықтағы экономикалық, әлеуметтік - саяси, құқықтық және мәдени жүйелермен байланысты. Осы аталған жүйеде менеджер іс - әрекеттеледі. Сондықтан менеджердің әрекеті мен қызметі қорғаудың әлеуметтік кепілдігі болуы тиісті. Менеджменттегі шыншылдық, әділдік - қоғаммен бекітілген ережелерді сақтау.

Кез - келген жағдайдағы этикалық мінез құлықтың негізін қалаушы принциптері ежелгі тұлғалармен ұсынылған: өзгелерді өзіндей қадірлей біл, «өлтірме», «ұрлық жасама», «өтірік айтпа», «өзгеге жамандық ойлама», «өз әке шешеңді қадірлей біл». «Адам баласын қадірлей білуден артық ештеңе жоқ» - деп айтқан Конфуций.

2. Іскерлік этикет  қалыптасқан іскерлік  қарым-қатынастың   тәртібі   ретінде.

Жаңадан құрылып жатқан азаматтық қоғамдағы кездесетін практикалық қиыншылықтар, адам баласының бойындағы тәрбиелік аспектоларының жетіспеушілігін куәландырады. Адам баласының өзін - өзі тәрбиелеу, дұрыс жолмен жүрудегі іс - әрекеттері, оның ішкі рухани дүниесіне байланысты. Өнегелілік сапа ерекшеліктерінің дамуы, жоғарыда аталған сапа формалары мен әдістемелерінің практикалық іс - жүзінде асыруына байланысты. Ой саналы талаптар мен көзқарастарды қамтамасыз ету - менеджер мінез - құлық этикасының маңызды фактысының шарттары болып табылады. Тұлғаның өнегелі сапа ерекшеліктерімен талаптарының өзара байланыстылықтарын, адамның нақты жағдайдағы көңіл - күйін анықтай алатын кең жоспарлы аумақта қарастыру қажет.

Осы кезеңдегі қанағаттандырылған адам, қанағаттандырылмаған адамнан іскер қарым - қатынастылықтағы бағыт - бағдарлануымен ерекшеленеді. Талаптарды қанағаттандыру мәселелерімен байланысты, қоғамда этикалық қатынастылықтарды мүмкін болатын және мүмкін емес, анықталған және анықталмаған талаптарға бөлу проблемалары туындайды. Өзінің теріс сипаттарына байланысты, қоғаммен, оның мүшелері мен қабылдана алмайтын талаптардың сандық және сапалық түрлері бар. Сондықтан, талаптардың шектерімен түрлеріне қатынасты этикалық бағыт менеджмент саласында ерекше орын алады. Тұтынудың құралдары мен мүмкіншіліктері менеджердің этикасы мен мәдениеттілік деңгейін анықтайды. Тұтынушылыққа масқану (масқандылық, тізе бүгу) ой - саналы тұтынушылық пен талаптарға қарама - қайшы.

Нақтылай заттар адам талаптарының қызметшісі болған жағдайда - жеке тұлға құндылана отырып, тұтынушылықтың шамасын жоғарылатуға, гумманизациялау мен адамдылыққа жүйелеуге мүмкіншіліктер туындайды. Тұтынудың ой - саналы және мүмкін болатын түрлері, типтері - этикет пен тұрмыстық мәдениеттіліктің, моральдық көзқарастардың принциптері ретінде өрнектеледі. Тұлғаның құзырлылық және ақпараттау ерекшеліктері -менеджердің моральды оң функциясы түрінде қабылданып, оның жеке дүниесінің өнегелі жетілуін көрсетеді.

Осындай деректі ұғымдарға мына төмендегідей тұлғалық қасиеттер кіреді: іскерлік, білімділік, нақтылай, ептілік, жігерлілік, белсенділік, қоғамдық белсенділік, мақсатты бағыттала білу, стратегиялық және ағымды мәселелерді шешудегі іс - әрекеттіктердің тиімді, ұтымды бағыттарын үйлестіре білу, ерекшеліктері. Менеджердің біліктілігі мен ақпараттану жүйелерін обьективті әдістемелеуде мынадай тұлғалық ерекшеліктерді міндетті түрде есепке алу қажет: зерделілік және эмоционалды ерекшеліктері, жігерлілік, рухани дүниесі, шығармашылық. Менеджер ой -саналы және сезімталды ортада іс - әрекеттеле білсе оның зерделі және моралды қуаты жоғары. Менеджермен этикалық ережелердің сақталуы, ақпараттылықты, шыншылдықты сақтауда және талас - тартысты жағдайларда қолдану өте қажетті. Әлеуметтік - мәдени ортадағы этикалық проблемалар ішкі және сыртқы аспектылар мен сипатталады.

Біріншіден, ұжымның өзінде іс - әрекеттіктерді ұйымдастырудағы этиканың сақтау мәселелері.

Екіншіден, осы аталған ұжымдар мен мекемелер, өнегелі ағарту ісінде, жалпылай адамдық құндылықтарды таратуда, ел арасында моралдық принциптерді дамытуда үлкен роль атқарады. Менеджердің өнегелі тұлғалық ерекшеліктерінің қалыптасуына өз іс - әрекеттіліктерімен мінез - құлықтарын мақсатты жүйеде ұйымдастыруы, мейірімділік пен шапағаттылық акцияларын ұйымдастыру әсер етеді. Мейірім жасаған адамдарға марапатты болыңдар. Қиянатты іс жасамаңдар. Өз ар - намысыңызды, ар - ожданыңызды мәжбүрлейтін істер жасамаңдар. Шыншыл болыңыздар, ашуланбаңыздар –деп тұжырымдаған. Осы аталған іс - әрекеттіліктер бағытында жеке -тұлғалық ерекшеліктер, ептіліктер мен әдеттер, өз істеген ісіне жауапкершіліктер, жоғарғы өнегеліліктің мінез - құлықты тәжірибелері қалыптасады. Менеджер имиждінің қалыптасу белгілері өз тарапынан орындалатын іс - әрекеттеріне, қол жеткізуі, өз мүмкіншіліктерін іске асыра білуі, жетекшілік ететін немесе қызметтелетін ұжымының қол жетістіктері.

Пайдаланылған   әдебиеттер:

1. Сапарова Ю.А., Тұрдалиева Ш., Багов И., Сабекова А.  Имиджелогия.-Шымкент, 2008