Апаттарды жою кезіндегі жұмыстарды ұйымдастырудың негізгі тәртібі.

  жоспары. 

1. Бұрғылау құбырлары мен қашаулармен апатты жою.
2. Апатты құбырөткізгіштермен жою.
3. Ұңғымаларды торпедирлеу.

Негізгі түсініктердің сөздігі: бұрғылау құбырлары, қашау, ұстау құралы, шлипс, турбобұрғылау, ұңғымаларды торпедирлеу.

1. Бұрғылау құбырлары мен қашаулармен апатты жою.

Бұрғылау құбырларымен дер уақытында апатты дұрыс жою негізінде құбырдың сынғаны жайында қаншалықты тез білгендігіне байланысты болады. Апатты анықтаған кезде бұрғылаушы оны максималды жылдамдықпен көтереді. Бұрғылау бағанасының сынған бөлігінің көтерілген соңын бетте тазалап, сыну себебін анықтай мақсатында шайып, қарайды. Кейін ұңғымада қалған шамдарды санайды, сынған құбырлар бағанасының жоғарғы соңы жатқан тереңдікті анықтайды және апатты жою бойынша әректтер жасайды.

Ұңғымаға ұстау құралын түсірмес бұрын оның жалпы құрылысы мен ұстау бөлігінің негізгі өлшемдерді көрсетумен эскизі тұрғызылады. Бұл құралдар бұрғылау құбырларының қалған бағанасын ұстаудан кейін «ауытқу» жасауға көмектеседі. Ұңғымаға түсірілетін құралдың ұзындығы ұстау жұмыстары үшін ұстау құралының бекітілуі ротормен ротор столынан бұрғылау құбырымен жасалуы қажет.

Ұстағышты (шлипс) құлып пен құбырды ұстау үшін пайдаланады. Бағананы ұстағышпен шығару үшін керу береді, бұрғылау сорабын қосады, циркуляцияны қайта қалпына келтіреді, осыдан кейін оны көтеруге кіріседі. Егер бағана көтерілмесе, онда оны айналдырмай «ауытқылады».

Метчикті әдетте аяқталатын түтікшемен үлкен диаметрлі бағыттаушы құбырмен түсіреді. Бұрғылау құбырларында түсірілген метчик құбырдың сынған соңын жабады және конуспен құбырдың ішіне құбырдың қабыршығына тірелгенге дейін кіреді. Бұрғылау бағанасын көтеріп оны сағаттың тілімен алдымен 900, кейін қайтадан 450 және кейін сағаттың тілімен ¼ айналымға бұрайды. Бұрғылау бағанасын бірте-бірте төменге түсірген кезде метчик құбырға соғылады және онда бекітіледі. Ұстау құралын сынуда соңғы бекітуге қашау арқылы бұрғылау ерітіндісінің циркуляциясы қалпына келтірілгенге дейін тиым салынады. Осыдан кейін  бағананы көтеріп көреді. Ұсталған жағдайда оны «ауытқытады».

Аналигиялық түрде қалған бағананы қоңыраудың көмегімен алу жүргізіледі. Бағананың соңының қатты ауытқуы кезінде орталыққа алып кету кілтінің көмегімен алып, тек осыдан кейін метчикті немесе қоңырауды түсіреді. Егер циркуляцияны қалпына келтіргеннен кейін де «жүрумен» бағананы босата алмасақ, мұнай ваннасын қолданады немесе басқа әрекеттер жүргізеді.

Қашаудың ұңғымада қалдырылған бөлшектерін алудың негізгі құралы – магниттік фрезер, оны бұрғылау құбырларында ұңғымаға түсіреді. Түпке 6...7 м жетпей тұрып, аз жылдамдықпен роторды айналдырып шаюды бастайды. Түпке жетіп, көп емес остік жүктелу кезінде фрезерлерді жынысқа бұрғылайды, төменгі полюс түпте қалған бөлшектермен жақындап, оларды ұстайды. Осыдан кейін шаю тоқтатылып, бұрғылау бағанасын көрету басталады.

2.Апатты құбырөткізгіштермен жою.

Турбобұрғының резьбасының үзілуінің салдарынан туған апаттар калибрмен (калибр ретінде турбобұрғының өткізгішін пайдаланады), қаңқаның үзілген резьбасына бұраумен,  немесе  арнайы ұстағыштармен, біліктің жоғарғы білігінің ішіне ендірілетін арнайы метчиктермен тез жойылады. Турбиналы бұрғылау кезіндегі үлкен қиыншылықтарды қашаудың ілінісуі тудырады. Берілген жағдайда ротордың көмегімен бұрғылау құбырларының бағанасын айналдырумен алу жіберілмейді, өйткені бұрғылау құбырларының қашауы және бағанасы турбобұрғылаудың подшипниктері арқылы біріктіріледі және бұрғылау құбырларының айналуы тек турбобұрғының қаңқасына айналдыруға келтіреді.

Сондықтан, қашауды айналдырумен алмас бұрын, турбобұрғының білігін қаңқадан алау қажет. Ол үшін құбырларға майда металл заттарды лақтыру қажет. Бұл заттарды лақтыру бұрғылау ерітіндісін айдаумен жүргізу қажет, ол үшін турбобұрғының турбинасына майды заттардың түсуін қамтамасыз ету қажет. БҰрғылау ерітіндісінің айдалуы және турбинаның жоғарғы сатысындаға қалақшаарасына түсіп, осы қалақшаларды бұзады, олар өз кезегінде, келесі сатыларға түседі және статорлар мен роторлардың ілінісуне алып келеді.

Біліктің қаңқада қалып кетуі кезінде қашауды, роторлық бұрғылауда бағаналарды айналдыру жолымен алып шығады, өйткені бұл кезде бұрғылау құбырларының айналуы қашаудың айналуын да қамтамасыз етеді. Бір ұңғыманы бұрғылаған кезде аз диаметрлі турбоқұбырларды үлкен диаметрлі құбырларға  ауыстыру кезінде апаттар туындауы мүмкін. Бұл бір жыныстан екінші жынысқа өту орындарында турбобұрғының берілген типоөлшемнің  қашау диаметріне ауысуда өтулер пайда болумен түсіндіріледі.

 Ұңғымада қалған құрылғыдан бір жаққа қарай өту.

Ұңғымада қалған бұрғылау бағанасын көтеру немесе оны ол жақтан шығару мүмкін болмаса, өту үлкен уақыт қажет болады, қалдырылған құрылғының ұшы жатқан жерден орыннан биікте жаңа сағаны бұрғылау қажет.

Егер ұңғыма сағасында бұрғылау оңай болатын қатты қисайған аймақ болмаса, онда бір жаққа кету қажет, қалдырылған бағананың үстіне цемент көпір қойып, оның қатайуынан кейін роторлық немесе турбиналық әдіспен жаңа сағаны бұрғылай бастайды.

3.Ұңғыманың торпепдирленуі.

Ұңымалардағы апатты жою бойынша жұмыстар кейде ұзақ уақат қажет етеді және оң нәтиже бермейді. Бұл жағдайдарда ұңғымада қалдырылған бағананы торпедирлеу қажет, одан кейін келесі сағаны жобалық тереңдікке дейін бұрғылайды. Торпедирлеу – ұңғымаға белгілі бір тереңдікке ұңғымада қалдырылған бағананы жарылып, бұзатын жарылғыш затты түсіреді.

Үлкен меалды ұрыс уату үшін оларды айдау үшін уатылған қалыпта жарылғыш затпен ұңғыма қабырғаларына снаряд тастайды. Ол үшін снаряд орнату қажет болатын орынды қашаумен өңдейді, алдымен шаблонды түсіріп, жарылшыш заты бар снаряды түсіреді.

Ұсталған бұрғылау құбырларының ішінде жарылу үшін диаметрі бұрғылау құбырларының өту саңылауының диаметрінен 10 мм-ге кем болатын тарпеданы қолдану қажет. Тарпеданы муфтаға немесе құлыпқа қарсы жару қажет, теріс жағдайда құбырда жарылыстан қажетсіз ұзына бойы жарық пайда болуы мүмкін, сондықтан бұрғылау бағанасының жоғарғы бөлігін көтеру мүмкін емес.

Шегендеу құбырларымен апаттың ең таралған түрі – бағана башмагын бұрап шығару және шегендеу құбырларын үйкеу. Бағана башмагы бағананың төменгі бөлігі бекітілмеген жағдайда бұралады, мысалы, цемент башмактан жоғары айдалған немесе башмакта ұсталмаған болса. Роторлық әдіспен бұрғылау кезінде цементтелмеген башмак бұрғылау құбырларының муфталарының уйкелінісуінен бұралынады. Бұралғын башмактың орналасуын анықтау үшін, ұңғымаға әдетте шегендеу құбырының бір бөлігінен жасалған баспаны түсіреді. Бұл бөлікке ағаш тығын орнатылған, оған шегелер ұрылған; шегелер сыммен оралған және гудрономили қорғасынмен құйылған. Баспаны оралған башмакқа дейін түсіреді. Оның ізі бойынша ұңғымадағы башмак қалай орналасқаны туралы білеміз. Мұндай апатты толық өлшемді қашау одан еркін өту үшін пиктәрізді қашаумен жояды. Мұндай аппаттардың пайда болуының ең жақсы әрекеті кондуктордың төменгі құбірларын және пісірумен техникалық бағаналарды

Жеңілдету. Ұзақ уақыт бойы жұмыс істеген кезде құбырлар өздерінің муфталарымен және құлыптарымен шегендеу құбырларын үйкейдә. Үйкелуден сақтау құралы болып сақтандыру сақиналары қызмет етеді. Шегендеу бағаналарын үйкеу ұңғыманың қисаюында интенсивті жүреді.

Шегендеу бағанасының үйкелген жерінде цемент стаканы болған кезде, бұрғылау процессінде бағанада басқа шөгінділер қалыптаспайды. Егер цемент стакан болмаса, онда бұрғылау кезінде шегендеу бағаналары лентамен үзіле алады, бұл қашаудың өтуін қиындатады. Егер құбырлардың ар жағында құлайтын жыныстар болса, онда үйкелу мыжылумен қиындауы мүмкін. Барлық осы жағдайларда апаттардың жалғыз жою жолы – ең аз диаметрлі шегендеу аралық бағананы түсіру және цементтеу болады.