КІРІСПЕ

 

Оқытудың интерактивті  әдісі ретінде кейс студенттер тарапынан қолдау табуда: олар мұнда оқу материалының теориялық ережелерін меңгеру мен практикалық игеруді қамтамасыз ететін ойынды көреді. Сонымен қатар, жағдайды анализ жасау студенттердің кәсіби жетілуіне өте күшті әсер етеді, олардың есеюіне әкеледі, олардың сабаққа деген қызығушылғы мен оң көзқарасын қалыптастырады.

Кейс-әдісі оқытушының оойлауын бейнесі ретінде көрініс табады, оның басқаша ойлау мен әрекет жасауына, өз шығармашылық күш -жігерін жаңартуға әсер ететін ерекше парадигмасы. Бұл жерде негізгі мәселелер оқу барысын кең түрде демократияландыру мен түрлендіру, оқытушылардың еркіндігі, олардың прогрессивті ойлау стилін, педагогикалық қызметінің этикасы мен мотивациясын қалыптастыру ретінде көрініс табады.

Кейс өз тұрғысында кейбір рөльдік жүйе ретіндегі көрініске ие болып табылады. Роль деп белгілі әлеуметтік позицияда тұрған адамдарға қойылатын талаптар жиынтығын айтамыз. Кейстегі рольдердің жоғары концентрациясы  кейс-әдісін оның шеттетілетін рольдік формасына айналуына әкеліп-соғады-оқытудың ойын әдісі, яғни, ол ойын өзіне интеллектуальды жетілудің нәзік технологиясы бақылаудың тотальды жүйесін жинақтайды.

Кейстегі әсерлер жазбаша түрде болуы ықтимал. Бұл жағдайда оларды дұрыс ойластыруымыз қажет (алынатын нәтижесі, тиімділігі). Немесе олар мәселені шешу тәсілі ретінде ұсынылуға тиіс. Қалай болғанда да практикалық әсер ету моделін түзу оқушылардың кәсіби сппасын қалыптастырудың тиімді құралы түрінде көрініс табады.

Кейс әдісінің білім беру жүйесіндегі орны біркелкі емес. Ол брлық кәсіп өкілдерінің кейбіреулерінде басым болуға тиіс сапаларды қалыптастыруға көмектеседі. Осыдан келіп кейс-әдістің стратегиялық даму қағмдаларын құрастыруға және оқытуға ендіруге болады. Ол қағидалар төмендегідей:

Біріншіден , кейс-әдісті қазіргі нарық мамандықтарына, оның ішінде менеджер, экономист, әлеуметтанушы, маркетолог, брокер және т.б мамандықтарға оқытуға тезірек ендіру қажкт. Оларда ситуациялық білім және ситуациялық қызмет басым. Шын мәнінде, кейс-әдісі  бұл мамандықтарға қандай да бір қозғалтқыш болып табылады, стандартты емесжағдайларда нәтижелі әсер етуге қабілетті.

Екіншіден, ол ересектерге білім беруде, олардың білімін жетілдіруде ерекше тиімді., ситуативтілік арқылы бар білім жүйесін жаңасына жеңіл ендіреді. Бұл әдіс ересектердің дайындық түрі мен деңгейіне, оның мотивациясына, білімді тез жетілдіру мен жаңарту әдісіне көбірек сәйкес келеді. Ересектерге әруқытта пән бойынша кейбір білім деңгейі әруақытта бар, ол белгілі әдіснамалық парадигманы, ойлаудың қалыатасқан тәсілдерін және әдістерін меңгерген.   Оның бойында қалыптасқан біраз құндылықтар жүйесі , мінез стандарттары және т.б. бар. Бір жағынан, ересектермен оқу жұмысы өскелең жастарды оқытқаннан әлдеқайда жеңіл, өйткені бұл оқыту басынан басталған жоқ. Екінші жағынан, ойлау консерватизмі  мен өзгерісі келмейтіннегитивті көрініс орын алуы ықтимал.

Сондықтан, оқытушы кейсологтың алдына қойылатын бірінші міндет, догматтар мен амбицияларды жоюға бағытталуы, сонан соң өз тұлғасын прогрессивті өзгертуді алдымен қалауы, соңынан соған ұмтылуы болмақ. Жастар аудиториясында жеңіл жетістікке қол жеткізуге болатын нәрселер, ересектер аудиториясында  қосымша , кей жағдайда ерекше күш жұмсаумен жүзеге асырылады.

Үшіншіден, кейс-әдіс оқытудың басқа әдістермен, соның ішінде дәстүрлі түрлерімен де органикалық үйлесімде қолданылуы тиіс, өйткені, бұл студенттер бойында міндеттті, нормативті білімді қалыптастырады. Ситуативті оқыту болса динамикалық ситуация жағдайында білімді іздену мен пайдалануға үйретеді, иілгіштік пен ойлау диалеккалығын жетілдіреді.

Мұнда шектен тыс пайдалану болашақ маманды қажетті нормативті «қаңқасыз қалуға ұрындырады. Оның барлық білімі көптеген ситуацияларды білуге шоғырланады да, онда ешқандай әдіснамалық   қағидалар мен жүйелер болмайды. Оның меңгергені өзі кездескен ситуацияларды ойластырумен шектеледі де, жаңа ситуацияларға кездескенде «рулсіз және желдеткішсіз» қалып қояды.

Төртіншіден, оның қолданылуы әдістемелік, ақпараттық, ұйымдастырушылық, және педагогикалық тұрғыдан негізделген жәнет қамтамасыз етілген болуы тиіс. Бұл қамтамасыз ету ЖОО оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыру деңгейінде де қажет. Мамандықтарды, оқу пәндерін және олардың тарауларын оқытуда кейс-әдісін қолдану дәстүрлі әдіспен салыстырғанда аса үлкен тиімділік беретінін өте алдын ала анық диагностикалау және эксперттік бағалау қажет. Бұл әдіс әдістемелік семинарда пікірталас негізі, оқытушылардың озық педагогикалық тәжірибе өзегі болып, оқытушылар білімін жетілдіру мақсатында көрініс табуы тиіс.

Кейстердің бұл функционалды өрісі әзірге потенциалды сипатқа ие болғанымаен, яғни біздің елімізде кейс-әдісін жақын болашақта оқу үрдісінде кең етек алуда. Украиндық, ресейлік және қазақстандық алғашқы кейстер батыстың дәстүрлі түрінен өзіндік ерекшеліктерімен, ізденіс қызметінің басымдылығымен айқындалады. Оның ішінде отандық кейс-әдіс тек қана экономикалық мамандықтар, пәндер және олардың тарауларын оқыттумен шектелмей, білім беру саласындағы пәндердің басым көпшілігін қамтуда. Оның басты себептерінің бірі Қазақстан ағарту қызметкерлерінің ғылыми әдіснамалықтұрғыдан жетіктігі, ұстаздардың ізденімпаздығы, жаңа оқыту технологияларын жете зерделеп, іс-тәжірибеде сынақтан өткізуге ұмтылуында. Еліміздегі өзгерістердің қоғамның барлық салаларындағы, соның ішінде ағарту саласындағы түбегейлі өзгерістердің сапалы бағыты мұғалімдердің ізденіске толы қызметімен тікелей араласуы арқылы жүзеге асырылуда.

 

КЕЙС-ӘІСТІҢ ФУНКЦОНАЛДЫҚ МҮМКІНДІКТЕРІ.

 

Кейс функциясы деп онын адамдардың  қандай да бір мұқтаждықтарын шешу мақсатында тиімді қолдануды мүмкін етуін түсінеміз. Кейс белгілі бір айқындалған функционалдық жүйе, жиынтық болып табылады, онда қандайда бір функция басым болады.Кейс-әдісті оқыту практикасына ендіру қажеттілігі шиеленіске толы. Ол екі тенденциямен алдын ала айқындалған.

Біріншісі білім берудің жалпы бағытынан шығады, ол нақты білім алудан гөрі ойлау қызметінің икемділігі мен дағдысын қалыптастыруға бағытталған, қабілетін дамытуға, оның ішінде оқыту қабілетіне, ойлау парадигмасын өзгертуге, аса қомақты ақпаратты қайта өңдеуге көп көңіл бөлінеді.

Екіншісі маманның жеке тұлғасының сапасын дамыту талаптарынан туындайды, ол бірінші тенденция талаптарын қанағаттандырумен қатар әртүрлі ситуацияларға тиімді мінез қабілеті болуы тиіс,кризис жағдайында жүйелі әрі тиімді әрекетімен ерекшеленеді.

Бұл тенденциялардық қиылысуы мен өзара әсерлесуі кейс-әдстің мамандарға білім берудегі ролін сөзсіз күшейтеді, олар алдымен ересектердің білім беру аумағын, әртүрлі қайта даярлау және мамандардың білімін жетілдіру жүйесін қамтитын болады, әсіресе, басқару саласында, «нарық» мамандықтарының спектрі кең, сонан соң білім беру мен тәрбие жүйесініңбасқа да бөліктерін қамтиды.

Кейс-әдістің маманның дара тұлғасын қалыптастыруға әсері әлі зерттеуді қажет етеді. Дегенмен, әлемдік тәжірибеге сүйене отырып, бұл әдсітің нарық жағдайына көшкен қоғамның мұқтаж мамандарын қлыптастыруға мүмкіндік береді деп айтуға болады. 

 

  Тақырыбы: Delphi ортасы жайлы түсінкте .

 

 

Тақырыптың мақсаты: Delphi ортасы жайлы түсінктемені қалыптастыру.

 

Delphi – Паскальдың алгоримтдік тіліне негізделген және Windows жүйесінде жұмыс істеу үшін жасалынған программалаудың визуалдық тілі. Delphi-де программа жасаудағы жұмыстың үлкен бөлігі компоненттерді таңдауға келіп тіреледі, оларды экранда тышқан көмегімен орналастыру және осы компоненттердің қасиеттерін анықтау болып табылады. Яғни, Delphi жүйесінде негізгі жұмыс визуал компоненттер кітапханасы арқылы жүзеге асырылады. Компоненттер панелі Standart, Additional6 System 32 т.б. қосымша беттерден тұрады. Бұл беттердің әрқайсысының өзіне тән атқаратын қызметі бар. Компоненттер панелінен формаға оқиғаларды өңдеуіш процедуралар тудыратын түрлі компоненттер орнатылған программа. Нәтижесін форма терезесінде көрсету Delphi-де визуал прграммалардың ең түйінді негізі. әсіресе ол үшін компоненттер панелінің Standart бетінде орналасқан мәтіндермен жұмыс істейтін TEdit, мәтін енгізетін TLabel және командалық TВutton кнопкалары жиі пайдаланылады.

Формаға орнатылған Label,Edit компоненттерінің Caption, Text қасиеттеріне мәндер меншіктеу Pascal тіліндегі жазба өрістерімен жұмыс жасауға ұқсайды. Алдымен объект атауы жазылады. Сонан соң нүктеден кейін қасиет атауы жазылады.

Мысалы: Label 1. Caption:=’Алғ.қос’Edit 1 өрісіне енгізілетін қарапайым мәтінді Label 1 өрісіне шығаруға да болады. Ол үшін құрылатын процедура денесі

var S:string;

begin

S:=Edit 1. Text;

Label 1. Caption:=S;

end;

мысалы:   y=5x+17/2; x-кез-келген сан

            1. Delphi-де форма және онда орналасқан компоненттер объект ретінде қарастырады. Программа құру барысында объект аты жазылып соңына нүкккте қойылғанда жүйе автоматты түрде олардың тізімі жазылған терезе шығарады. Форма және онда орнатылған компоненттердің қасиеттерін орнату.

 

 

Компонент	Қасиет	мән
Form 1   Edit 1 Label 1 Button 1	Font Caption Text Caption Font 1 Caption	Time New Roman,14 Функция {бос ету} {бос ету} Time New Roman,14 Пуск

 

 

 

 

 

 

 

2. Button 1 компонентіне тышқанмен екі рет шертеміз. Onclick өңдеуіш процедураның мәтіні көрінеді.

procedure TForm 1. Button 1 Click (Sender:Tobject);

var x:string; y:real;

begin

x:=Edit 1. Text;

y:=5*strToFloat(x) +17/2;

Label 1. Caption:='функцияның мәні' + # 13+ FloatToStr(y);

end;

Мұндағы #13 арнайы код, яғни одан соң жазылған мәтін өрістің келесі жолынан басталады.

3. F9 пернесін басу арқылы бағдарламаны іске қосамыз экран бетінде жаңа форма пайда болады. Edit 1 өрісінде x-тің орнына кез-келген сан беріп, пуск кнопкасын шертеміз. Label 1 өрісінде форма нәтижесі пайда болады.

Бағдарламаны сақтау үшін  File→Save all командасы беріледі. Ашылған сұхбат терезеден кнопкасын басып, жаңа бума құрамыз. Осы бумаға Unit 1.pas файлын және  Project 1.dpr файлын сақтаймыз. Автоматты түрде тағы үш файл пайда болады. Файлдарға ат беріп, Unit 1 атауынан алғашқы U әріпі қалдырылады және сол сияқты Project 1 атауынан Pr әріпі қалдырылады.

Мысалы: алдынғы мысалды сақтау үшін жасалып жатқан жұмысқа байланысты ат береміз. Яғни, UFunc.pas 

                                          PrFunc.dpr

Жасалған қосымшаныңDelphi орнатылмаған компоненттерде жұмыс жасау үшін жобаны.exe файлын құрамыз. Бұл .ехе файлы арқылы Delphi-ді іске қоспатан программамен жұмыс істеуге болады. .ехе файлын құру үшін Project→Build all командасы беріледі.

Delphi-дің негізгі ерекшеліктерінің бірі программа формада орнатылған компоненттердің оқиғаларын өңдеуіш процедуралар ретінде құралады. әрбір компоненттің өзіне тән қасиетері, әдістері мен оқиғалары бар. Оларды құрылатын  программаның алдыын-ала үзіндісі деп есептеуге болады. Яғни, берілген компоненттер программа көлемін азайтып, құруды жеңілдетеді.

Мысалы: компоненттер панелінің  System бетіне орналасқан Ttimer компонентін пайдаланып, форма бетінде жүріп тұрған электрондық сағатты көрсету қажет болатын.

 1. Жаңа проект ашып, формаға Timer 1, Label 1 компоненттерін орнату керек.

2. Команданың қасиеттеріне келесі мәндерді меншіктейміз.

 

 

Компонент	Қасиет	мән
Timer 1   Label 1	Enabled Interval Caption Widht Height Left Top	True 1000 <бос ету> 120 60 100 60

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3.Timer 1 компоненттері Windows-тың жүйелік таймері. Ол қажетті мәліметті милисекунд қлшемімен беріп отырады. Таймерді іске қосу үшін оның Enabled қасиетіне true мәні, нақты уақытты бөліп беруді орындайтын Interval қасиетіне 1сек=1000 милисек мәні меншіктелген.

            4.Жалпы TTimer компоненті өңдейтін оқиға біреу ғана. Ол onTimer оқиғасы. Редактор терезесінде сәйкес өңдеуіш процедураны шығару үшін Timer 1 компонентін екі рет шертеміз. Келесі процедуралар өңделеді:

 

Procedure TForm1.Timer1. Timer (S:T):

Var Date Time: TDate Time;

Begin

Date Time:=Time;

Label 1.Caption:=TimeToStr (Date Time);

End;

 

Сол сияқты басқа да компоненттерді пайдалану арқылы  Delphi-де көптеген программалармен жұмыс істеуге болады.

  Тақырыбы: Delphi бағдарламалау тілін математика және физика пәндерін оқытуда пайдалану мүмкіндіктері.

 

Тақырыптың мақсаты: Delphi бағдарламалау тілін математика және физика пәндерін оқытуда пайдалану мүмкіндіктері.

 

1-есеп.

 

f=e^-ax  ³√ax+bsinbx      a=2.1    b=1.4

Procedure TForm1. Button1 Click (Tobject);

var    a, b, x, f: real;

begin

        a:=StrToFloat(Edit1.Text);

        b:=StrToFloat(Edit2.Text);

f:=EXP(-(a*x))*EXP(1/3*LN(a*x))+b*sin(b*x);  

 

Label 3. Caption:= ’ f =’+#13+StrToFloat(f);

 

end;

 

F12-ні басамыз, сонда Button 2 терезесі көрінеді.

 

Procedure TForm 1. Button 2. Click (Sender Tobject);

begin

Edit 1.Text:= ’   ’;

Edit 2.Text:= ’   ’;

 

Label 3. Caption:= ’   ’;

end;

           

F12-ні басамыз, сонда  Button 3.терезесі көрінеді.

 

Procedure TForm 1. Button 3. Click (Sender Tobject);

begin

       close;

end;

end.

 

F12-ні басып,  Form1 терезесі шығады. Мұнда біз а және b мәндерін беріп, F9 клавишасын басып жауабын көреміз. Жауабы: f=3,8367050392E.256

 

компонент	Қасиет	мән
Form 1 Label 1 Label 2 Edit 1 Edit 2 Lable 3 Button 1 Button 2 Button 3	Caption Caption Caption Text Text Caption Caption Caption Caption	Функция a= b= — — — Есептеу Қайталау Cоңы

 

           

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-есеп.

 

 

 

Procedure TForm 1. Button 1. Click (Sender Tobject);

Var x, f: real;a,b: Integer;

begin

             a:=Str To Int (Edit 1. Text);

             b:= Str To Int(Edit 2. Text);

if x<5 then

begin

         y:=SQR(a)*b+x;

 Label 3. Caption:=’ y =’+#13+Float To Str(y);

end;

if x=5 then

begin

        y:=x+1;

Label 4. Caption:=’ y =’+#13+Float To Str(y);

Else x>5 begin

Y:=TXP(1/2*LN(X))-1;

Label 5. Caption:=’ y =’+#13+Float To Str(y);

end

 

F12-ні басып, «қайталауды» 2 рет шерту

 

Procedure TForm 1. Button 2. Click (Sender Tobject);

begin

Edit 1.Text:= ’   ’;

Edit 2.Text:= ’   ’;

          Label 3. Caption:= ’    ’;

          Label 4. Caption:= ’   ’;

          Label 5. Caption:= ’   ’;

 

end;

           

F12, «шығу» батырмасын басамыз.

 

Procedure TForm 1. Button 3. Click (Sender Tobject);

begin

       close;

end;

end.

 

F2-ні басып, а және b мәндерін беріп, есептеуді басамыз.Жауабы:2,463167221Е.273

 

 

 

 

Кейстің мақсаты

      Delphi ортасы жайлы  түсінік қалыптастыру, білімді практикада қолдана білу, сонымен қатар тақырып бойынша бақылау сұрақтарындағы мәселелік жағдайларды талқылау. Delphi-дің терезесінде орнатылған негізгі мәзірдің ішкі мәзірлерін білу. . Input Box  функциясы мен  Showmessage процедурасын пайдалану тәсілдері  үйрену. Негізгі модульді экранға шығару командасын үйрену. Delphi терезесінің аспаптар панеліне енгізілген  негізгі түймелерді оқып үйрену. Олар қандай іс-әрекеттерді орындайтындығын үйрену?

 

 

Бақылау сұрақтары

1. Delphi-ді іске қосу тәсілі. Delphi-ді іске қосқанда пайда болатын және  

    көрінетін терезелер.

 

2. Delphi-дің терезесінде орнатылған негізгі мәзірдің ішкі мәзірлері ?

3. Оқиға дегеніміз не ?

4. Негізгі модульді экранға шығару командасы.

5. Қасиет дегеніміз не ?

6.Проект, форма дегеніміз не?

7. Негізгі модуль дегеніміз не және оның құрылысы ?

8. Input Box  функциясы мен  Showmessage процедурасын пайдалану тәсілдері .

9. Көрінбеген форманы экранға шығару тәсілі.

10. Қасиеттер қандай айнымалылар?

11. . Delphi терезесінің аспаптар панеліне енгізілген  негізгі түймелерді атап шығыңыз. Олар қандай іс-әрекеттерді орындайды?

 

Кейсті жүргізу тәртібі

1.Теориялық материалдарды оқып игеру сабақтын басталынуына дейін.

2. Топтың бір студентіне «Ежелгі әлемнің санау жұйелерің тақырыбында баяндама дайындату. Баяндаманы талдау және тақырып бойынша баяндамашыға сұрақтар қою.

2. Топты 2-3 топшаларға бөлу. Топшалардың басшыларын таңдау.
3. Тақырып бойынша іскер ойындар өткізу. Ойын үш этаптан тұрады:

• разминка («сұрақ-жауап» жүйесі негізінде тақырып бойынша теориялық білімдерін көрсету);
• топша басшыларының конкурсы (тақтада топ басшыларына тақырып бойынша бірнеше тапсырмалар ұсынылады, необходимых для выявления практических навыков и умений);
• Тарқатылған материал бойынша студенттер жұмысы, жазбаша жауаптар. Осы этапта инженерлік калькулятор көмегімен «Кім жылдам»  конкурсын өткізу.

4. Бақылау сұрақтарын талқылау,  жазбаша жауаптарды талдау, ойынның нәтижесін шығару.
5. Кейс тақырыбы бойынша шешімдер және қорытынды.

 

Әдебиеттер

1.  В.В.Фаронов.  Delphi 5, Учебный курс. М.2000.
2. О. Камардинов, Х.Жантелі     Delphi 5-6 .   Шымкент  2002.
3. Росс  Г. В. и др. Основы информатики и программирования/Г.В. Росс, В. Н. Дулькин, Л. А.Сысовеа.-М.:ПРИОР,1999.-160с.
4. В.В.Фаронов.  Delphi 6, Учебный курс. М.2001.
5. Ибрагимов У.М., Умирбаев У.У., Нысанов Е.А. Информатика для   пользователя. -Шымкент, ЮКГУ, 2000, -58 с.

3. Гаевский  А. Ю.  Информатика:Учебное пособие.-2-е изд.,доп.- Киев:"А.С.К.",2004.-536с.

4. Информатика: Базовый  курс:Учебник для студентов втузов/Под

ред.С.В.Симоновича;МО РФ.-2-е изд.-СПб.:Питер,2004.-640с.-(Учебник для вузов)

5. Козырев А.А., Юдин А.П. Информатика:Конспект лекций.-СПб.: Изд-во Михайлова В., 2000.-47с.

6. Могилев А.В. и др. Информатика:Учеб.пособие/А.В.Могилев,Н.И. Пак, Е.К.Хеннер \под ред.Е.К.Хеннера.-М.:Академия,1999.-816с.

7. Основы  информатики  и  вычислительной  техники: Учебное пособие/А.И.Громов, М.Я.Сафин, Т.Е.Аросева, Т.Г.Арсеньева.-М.:Изд-во УДН,1991.-88с.

8. Острейковский В.А. Информатика: Учебник для вузов.-М.:Высш.шк, 2000.-511с.

9. Симонович С. В. и др.   Информатика. Базовый курс. СПб.: Питер, - 2001, 400с.
10. Хомоненко и др.   Основы современных компьютерных технологий. – СПб.: Корона-Принт, -2000, 448с.
11. Камардинов О. Информатика, 1 бөлім, Шымкент, 2000.