Тақырыбы: Сымсыз жүйе артықшылықтары мен кемшіліктері.

 

Сымсыз жүйе артықшылықтары – құрылу жеңілдігі және реструктуризация. Бұл сымсыз жүйе артықшылығы негізі болып табылады. Бұл жұмысқа қабілетті және жеткілікті жылдам сымсыз жүйені ұйымдастыру үшін минимум күш қайрат жұмсалатын, ең бастысы минимум талап ететінін мәндейді. Бір немесе одан көп кіру нүктелерімен бір-бірінен үлкен қашықтықта орналасқан бөлек тұратын ғимараттар мен компьютерлерді бірегей локальді жүйеге байланыстыруға болады.

Бұдан басқа, сымды жүйені ұйымдастыру әурешілік туғызса: конференцияларда, көрсетілімдерде, шығушы семинарларда және т.с.с сымсыз жүйені тез, ұқыпты сымдардың топтығынсыз және тиімді құруға болады. Және де тарихи құндылығына байланысты кабельді жүйені орнату мүмкін емес ғимараттарды ұмытпағанымыз жөн: бұл мұражайларға, архитектура ескерткіштеріне және т.б қатысты. Реструктуризацияға келетін болсақ, бұл жерде іс өте қарапайым жүреді, жаңа компьютер қосса болғаны.    

Мобильділік.

Біздің өмірде бар мықты технологиялар мықты болып қалады, егер де олар белгілі-бір аса маңызды универсалдылықты беретін болса. Бүгінгі күнге даусыз артықшылық универсальді мобильділік болып табылады, ол адамға кез-келген жағдайларда және қайда болсын өзінің жұмысымен айналасуға мүмкіндік береді. Мобильді телефондар, персаналды ассистеттер, тасымалданатын компьютерлер-адам өміріне сол мобильділікті енгізетін технология көрсеткіштері.

Сымсыз жүйе тиесілі компьютерлік технологиялар пайда болысымен мобильділік аса кең мәнге ие болды. Енді ол өзара кез-келген байланысқа қабілетті құралды (қазіргі өмірде тым көп кездесетін) біріктіруге мүмкіндік береді. Мобильді құралға ие болып, сіз байланыста болуыңызға және ең соңғы ақпаратты алуыңызға күмәндәнбай қала жүре беруіңізге болады. Ерте ме кеш пе Магометке тау келмесе, магомет тауға өзі барады деген мақалды басқашалап айтуға болатын болады. «Жүйеге келгіңіз келмесе, жүйе өзі сізге келеді. »

Жүйеге басқа түрлі қосылу мүмкіндігі.

Сымсыз жүйенің артықшылығы оны әрдайым сымды жүйеге қосуға болады. Ол үшін кіру нүктесінде немесе көпірде сәйкес портты пайдаланса жеткілікті. Бұл кезде сіз жүйе ресурстарына ешқандай шектеусіз кіруге мүмкіндік аласыз.

Дәл осы мүмкіндік алшақ ғимараттар мен нүктелерді жүйеге қосу (сымды жүйені жүргізу мүмкін емес қымбат болған жағдайларда кезінде) қолданылмайды.

Интернетке кірудің жоғарғы жылдамдығы.

Интернетке қосылуы бар кіру нүктесіне ие болып, сіз локальді жүйенің барлық компьютерлері үшін интернетке кіруді ұйымдастыра аласыз. Бұл кезде байланыс жылдамдығы қарапайым және хДBL-моделі жылдамдықтарына қарағанда аса жоғары болады. Сымсыз жүйе бойынша кіру оптоволоконды канал секілді бағалы шешімге аса маңызды альтернатива болып табылады. Ірі компаниялар да мұндай каналды жүргізуге мүмкіндігі жоқ, қарапайым тұтынушы ие бола алатын кіру нүктесі немесе радиокарта сатып алу жқнінде айтпаған жөн. Іс берілген каналға құятын суммаға ғана байланысты. 2 Мбит/с және одан көп жылдамдығы бар канал Еуропа,АҚШ немесе Канада елдерінде аса үлкен құндылық болып есептелмейді. Осындай бағыт біртіндеп СНГ ауысып жатыр.

Сымсыз жүйенің кемшілігіне мәліметтерді төмен жылдамдықпен жіберу жатады.

Жүйе қандай жылдам болса да, ол жылдамдық әрдайым жетпейді. Бұл проблема сымсыз жүйеге өте қатысты. Мұндай жүйедегі мәліметтерді жіберудің нақты жылдамдығы көп себептер салдарынан теориялықтан ерекшеленеді. Мұндай себептерге келесілерді жатқызуға болады, мысалы, сигнал жолындағы кедергілер саны, жүйеге қосылған компьютерлер саны,мәліметтер пакетінің құрылу ерешеліктері (қызметтік мәліметтердің үлкен көлемі), компьютерлер алшақтығы және т.б.

Қауіпсіздік.

Сымды немесе сымсыз жүйедегі жұмыс қауіпсіздігі әрдайым барлығынан жоғары тұратын. Бұл сауал әсіресе ақшамен немесе басқа материалды құндылықтармен жұмыс істейтін ұйымдар үшін аса маңызды.

Сымды жүйемен салыстырғанда сымсыз жүйедегі жұмыс қауіпсіздігі аутентификация және шифрлеу маңызды механизмдерінің жетіспеуі салдарынан бірқатар төмен боладжы. Бұны WiP-шифрлеудің бірінші хаттамасы дәлелдеген, ол мәліметтерді 40бит ұзындықтағы кілт көмегімен кодтаған. Осындай кілтті анықтау үшін 2-3 сағат ішінде ұстап алынған пакеттерді анализден өткізу жеткілікті болады. әрине тәжірибесі жоқ тұтынушыға мұны істеу қиынға соғады, бірақ маман үшін бұл проблема емес екені белгілі. Сізге белгілі болғандай, уақыт келе мәліметтерді 256 битке дейәін ұзындықтағы кілт көмегімен кодтауға болатын аса ақылды және аса шатасқан басқа шифрлеу алгоритмдерін пайдалана бастады. Алайда бұл кезде шифрлеу әдісі мен жылдамдық арасында таңдау жағдайы туындады,өйткені кілт ұзындығының жоғарылауы қызметтік бастаманың жоғарлығына, яғни мәліметтерді жіберудің жылдамдығының айқын төмендеуіне әкеледі.

Энергия шығынының жоғары деңгейі.

Бұл негативті фактор негізінен тек тасымалдаушы компьютер және басқа мобильді құрал көмегімен сымсыз жүйеде жұмыс істейтін тұтынушыларға ғана қатысты. Осындай құралдар жейтін аккумулятор энергиясы шексіз пайда болады және кез-келген артық құрал қордың тез тозуына әкеледі. Әрине энергия пайдалануды минимумге әкелетін механизмдер бар, бірақ кез-келген жағдайда энергия тез жұмсалады.

Құралдардың сәйкес келмеуі.

Сәйкес келу сауалдары әрдайым тұтынушыларды қызықтырған, өйткені сымсыз жүйе жабдығын ауыстырылуына байланысты құрал бірден жұмыс істемей қалуы ешкімге ұнамайды.

Көбіне келесі қадам тәжірибеленеді: ертеректе ойластырылып шығарылған жабдық кейіннен ойластырылып шығарылған жабдықпен жұмыс істеуге қабілетті. Бұл қайтымды сәйкес келу деп аталады.

Сымсыз жүйеге арналған жабдыққа қатысты принцип әрдайым жұмыс істемейді.

Қазіргі сәтте сымсыз жабдықтардың IEEE 802.11a,IEEE 802.11b және IEEE 802.11g стандарттарды активті пайдаланылады. Бұдан басқа соңғы кезде ЖАҚЫН стандарттардың аналогты жабдығымен салыстырғанда мәліметтерді жіберудің екі есе жылдамдығымен қамтамассыз ететін және "белгісіз" турборежимде жұмыс істейтін IEEE 802.1Пи-және IEEE 802.11g+ түрлі "екінші дәрежелі стандарттары бар жабдықтар кездеседі. "

Сымсыз жүйеде сәйкес келетін құралдар мүлдем жоқ екені белгілі болады. Өмірді жеңілдетіп жалғыз нәрсе, ол IEEE 802.11g (немесе IEEE 802.11g+) стандарттағы құрал IEEE 802.11b(немесе IEEE 802.11b+) стандарттағы құралмен қайтымды сәйкес келуге ие. Барлық стандарттарды қолдайтын құралды табу оңай емес, алайда мүмкін. Бұл стандарттардың толық сәйкес келуі үшін бір өндіруші құралдарын пайдаланған жөн.

 

1 OSI  желілік (сеть) модель

     

OSI желілік моделі (ашық желілердің барлық эталонды модель өзара әсерлесуі, ағылшынша Open systems Inter- connection Basik Reference Mobel) – желілік пратаколдарды өңдеу және комуникацияға арналған абстракт жүйелік модель. Желіге деңгейлік қадамды көрсетеді. Әр деңгей әсерлесу процессінің өзінің бөлігіне қызмет көрсетеді. Осындай структура арқасында желілік жабдық пен программалық қамтамасыз етудің бірігіп жұмыс істеуі аса оңай және анық болады.

Қазіргі уақытта негізгі пайдаланылатын пратаколдар отбасы OSI моделімен байланыспай өңделген ТСР\ТР болып табылады.

OSI моделінің деңгейлері

•  1.1   Қолданбалы (приложений) деңгейі

•  1.2   Көрсетуші (көрсету деңгейі)

•  1.3   Сеансты деңгей

•  1.4   Транспортты деңгей

•  1.5   Желілік деңгей

•  1.6   Каналды деңгей

•  1.7   Физикалық деңгей.

OSI модельдерінің деңгейлері

Модель бірінің үстіне бірі орналасқан Э деңгейден тұрады. Деңгейлер бір – бірімен (“вертикаль”бойынша) интерфейс көмегімен әсерлеседі және басқа желінің паралельді деңгейімен (“горизонталь бойынша” ) пратаколдар көмегімен өзара әсерлеседі. Әр деңгей тек өзінің көршісімен әсерлесе алады және өзіне тиесілі функцияларды орындайды.

 

3. OSI үлгісіндегі физикалық деңгей

 

Физикалық деңгей

Екілік жіберу

Зерттеуді оңайлату

ОSI моделі желі арқылы мәліметтерді жіберу үрдістерін қосымшалардың және жабдықтарын сипаттауға арналған. 1984 OSI моделі жарық көрді. Осы модель дүниежүзіндегі желі компоненттері арасында байланыс жасауға мүмкіндік береді. OSI-дің 7 деңгейі бар:қолданбалы,физикалық, каналдық,желілік,көлік,сеанс,ұсынуФизикалық деңгей- шеткі құралдар арасында байланысты орнатуды және ажыратуды орындайтын электрлік, механикалық, процедуралық және функционалды спецификацияларды анықтайды . Физикалық деңгей-екілік жіберу.

Физикалық деңгей

Модельдің ең төменгі деңгейі бұл тікелей мәліметтер ағымын жіберу үшін арналған. Көбеюге немесе радиоэфирге электрикалық және этикалық символдарды жіберуді жүзеге асыруды немесе оларды сандық сигналдарды кодтау әдісіне сай қабылдау және мәліметтер биттіке өзгерту. Басқа сөбен айтқанда жүйелік тасушы және желілік құрал арасында интерфейсті жүзеге асырады.

Бұл каммутраторлар (хаттар), сигналды қайталағыштар және медиаконверторлер жұмыс істейді.

Физикалық деңгей функциясы желіге қосылған барлық құралдарда шығарылады.Компьютер жағынан физикалық деңгей функциясы желілік адаптер немесе реттік портпен орындалады. Физикалық деңгейге екі желі арасындағы физикалық электрикалық және механикалық интерфейстер жатады.

Физикалық деңгей мәліметтер жіберу желісі ортасының мынандай құралдарын анықтайды: мәліметті жіберудің спутникті каналы және т.с.с. Физикалық деңгейге жататын желілік интерфейстердің стандартты түрлеріне мыналар жатады:  V-35, RS-232c, RS-485, RS-11, RS-45, AUI және BNC бөлгіштері.

Мәліметтерді жіберу пратаколдары – бұл әртүрлі пратаколдар арасында мәліметтерді алмасуды анықтайтын келісім жиынтығы. Пратаколдар ақпарат жіберу әдісін және жүйедегі қателерді өңдеуді тапсырады және де нақты аппаратты платформаға бекітілген стандарттарды ойластыруға мүмкіндік береді. 

 

4.OSI үлгісіндегі каналдық деңгей

 

Каналдық деңгей

Мәліметтерді жіберу ортаға рұқсат

Зерттеуді оңайлату

ОSI моделі желі арқылы мәліметтерді жіберу үрдістерін қосымшалардың және жабдықтарын сипаттауға арналған. 1984 OSI моделі жарық көрді. Осы модель дүниежүзіндегі желі компоненттері арасында байланыс жасауға мүмкіндік береді. OSI-дің 7 деңгейі бар:қолданбалы,физикалық, каналдық,желілік,көлік,сеанс,ұсыну. Канаслдық деңгей- мәліметтерді түрлендіріп жіберуді анықтайды. Осы деңгейде жіберу қателіктері анықталады және коррекцияланады. Каналдық деңгей-мәліметтерді жіберу ортаға рұқсат.

Каналды деңгей (ағыл. Data Link layer)

Бұл деңгей желілердің физикалық деңгейде әсерлесуін және пайда болуы мүмкін қателерді бақылауы қамтамасыз етуге арналған. Физикалық деңгейден алынған мәліметтерді ол фреймге орайды, бүтіндігін тексереді, егер қажет болса қателерді түзейді (жарақаттанған кадрдің қайта сұранысын жібереді) және жүйелік деңгейге жібереді. Каналдық деңгей бір немесе бірнеше физикалық деңгейлермен  әсерлесе  алады, және осы әсерлесуді бақылап басқарады. IEEE802 спецификациясы бұл деңгейді  2 деңгейлікке бөледі-MAC (Media Access Control) бөлінетін физикалық ортаға рұқсатты реттейді, LLC (Logical Link Control) желілік деңгейге қызмет көрсетумен қызмет етеді.

Бұл деңгейде комутаторлар, көпірлер жұмыс істейді.

 

5.OSI үлгісіндегі желілік деңгей

 

Желілік деңгей

Мәліметтерді жеткізу

Дамуын жетілдіру, жаңарту әдістері бүкіл протоколды өзгертпей енгізу

 

ОSI моделі желі арқылы мәліметтерді жіберу үрдістерін қосымшалардың және жабдықтарын сипаттауға арналған. 1984 OSI моделі жарық көрді. Осы модель дүниежүзіндегі желі компоненттері арасында байланыс жасауға мүмкіндік береді. OSI-дің 7 деңгейі бар:қолданбалы,физикалық, каналдық,желілік,көлік,сеанс,ұсыну.Желілік деңгей- интернетті пайдаланушылар арасындағы байланысты (пакет маршруты, логикалық адресация) қамтамассыз етеді. Желілік деңгей (сетевой уровень- мәліметтерді жеткізу).

Желілік деңгей (ағыл. Network layer)

OSI желілік модельдің 3-ші деңгейі мәліметтердің жіберу жолын анықтауға арналған. Логикалық адрестер мен аттарды физикалыққа трансляциялауға, қысқа бағыттарды анықтауға, желідегі каммутация және бағытталу, ауытқулар мен кідірілістерді жауап беруді. Бұл деңгейде маршрутизатор деген жүйелік құрал жұмыс істейді. Желілік деңгейдегі пратаколдар мәліметтерді көзінен алушыға бағыттайды.

 

6.OSI үлгісіндегі транспорттық деңгей

 

Транспортты деңгей (ағыл. Transport layer)

Модельдің 4-ші деңгейі мәліметтерді қатесіз жоғалтусыз және олар берілген кезектілікте дублирлеусіз жеткізуге арналған. Осымен қатар қандай мәліметтер, қай жерге қайдан жіберілетіні маңызды емес, яғни ол жіберу механизімінің өзін көрсетеді. Мәліметтер блоктарын ол фрагменттерге бөледі, оның өлшемі пратаколға байланысты болады, қысқасын біреуге біріктіреді, ұзынын бөледі.

Мысалы: ТСР, UDP.

Транспорттық деңгейдің пратаколдарының көптеген класстары бар, негізгі транспортты функцияларын көрсететін пратаколдан бастап (мысалы, мәліметтерді қабылдау дәлелінсіз жіберу функциясы) белгіленген жерге бірнеше мәліметтер покеттерін тиесілі кезекте жеткізуін кепілдейтін, бірнеше мәліметтер ағымдарын мультиплексирлейтін, мәліметтер ағымдарының басқару механизімімен қамтамасыз ететін және қабылданған мәліметтердің дұрыстығын кепілдейтін пратаколдармен аяқталады.

Желілік деңгейдегі байланыс орнатылуы болмайтын пратаколдар деп аталатын кейбір пратаколдар мәліметтер белгіленген жерге жіберу көзі-құралмен жіберілген ретте жеткізілуіне кепілдік бермейді. Кейбір транспорттық деңгейлер осымен мәліметтерді сеансты деңгейге жіберуге дейінгі ретте жинап отырып шешімін табады. Мәліметтерді мультиплексирлеу (multiplexing) екі жүйе арасында транспорттық деңгей біруақытта бірнеше мәліметтер ағымын (ағымдар әртүрлі қосындылардан түсуі мүмкін) өңдеуге қабілетті. Міліметтер ағымын басқару механизмі-бұл бір желіден екіншісіне жіберілетін мәліметтер санын реттеуге мүмкіндік          

берілетін механизм. Транспорттық деңгей пратаколдарында мәліметтерді жеткізуді бақылау функциясы бар, ол мәліметтерді қабылдаушы желіні жіберуші жаққа мәліметтерді қабылдағаны жөнінде растау жіберуін талап етеді.

Байланыс орнатылған пратаколдың жұмысын жазу  кәдімгі телефон жұмысын мысалы ретінде көрсетіп беруге болады. Бұл клас пратаколдары мәліметтерді жіберуді шақыруды немесе покеттердің көзінен алушыға еру маршрутын орнатудан бастайды. Содан соң мәліметтерді реттік жіберуін бастайды және жіберу соңында байланысты үзеді.

Пакеттерде толық адресті ақпараттары бар мәліметтерді жіберетін байланыс орнатылмаған пратаколдар пошталық желі секілді жұмыс істейді. Әрбір хатта немесе пакетте жіберуші немесе алушы адресі болады. Ары қарай әрбір ортадағы почта немесе желілік құрал адресті мәліметті оқып мәліметтерді бағыттау шешімін қабылдайды. Мәліметтер хаты немесе пакеті бір ортадағы құралдан екіншісіне алушыға жеткізілгенге дейін жіберіліп отырады. Байланыс орнатылмаған пратаколдар алушыға мәліметтерді жіберілген ретте жеткізілуіне кепілдік бермейді. Байланыс орнатылмаған желілік пратаколдарды пайдалану кезінде мәліметтерді шешім ретінде орнатуға транспортты пратаколдар жауап береді.

 

7.OSI үлгісіндегі сеанс деңгейі

 

Сеанс деңгейі

Хостер арасындағы байланыс

Модульдік жасауды қамтамассыз етеді. әр түрлі үлгідегі желілік құрылғыларды байланыстыру.

 

ОSI моделі желі арқылы мәліметтерді жіберу үрдістерін қосымшалардың және жабдықтарын сипаттауға арналған. 1984 OSI моделі жарық көрді. Осы модель дүниежүзіндегі желі компоненттері арасында байланыс жасауға мүмкіндік береді. OSI-дің 7 деңгейі бар:қолданбалы,физикалық, каналдық,желілік,көлік,сеанс,ұсыну.Сеанс деңгейі- екі хост арасында қосымшалардың байланысын орнатады және басқаруды аяқтайды. Сеанс деңгей (хостар арасындағы байланыс).

Сеансты деңгей (ағыл. Session layer)

Модельдің 5-ші деңгейі байланыс сеансын қолдауға жауап береді, қосындыларға ұзақ уақыт өзара әсерлесуге мүмкіндік береді. Деңгей сеансты құру\аяқтауды, мәліметтермен алмасуды, тапсырмаларды синхронизациялауды, мәліметтерді жіберуге құқығын анықтауды және қосындылардың активті емес кезеңдерінде сеансы қолдауды басқарады. Жіберулерді синхронизациялау әсерлесу бұзылған кезде процесс қайта құрылатын бақылау нүктелерінен бастап мәліметтерді ағымына орнатылуымен жүзеге асырылады.

 

8.OSI үлгісіндегі көрсету деңгейі

 

Көрсетуші (көрсету деңгейі)

  Бұл деңгей протоколдарды өзгертуге және мәліметтерді кодтауға жауап береді. Қосынды (приложение) деңгейінен алынған қосынды сұранысын жүйе бойынша жіберуге арналған форматқа өзгертеді, ал жүйеден алынған мәліметтерді қосындыға түсінікті форматқа өзгертеді. Бұл деңгейде мәліметтерді қысу\ашу немесе кодтау\декодтау жүргізіледі, және де егер олар локальды өңделе алмаса сұраныстарды басқа желілік ресурстарға қайта бағыттайды.

OSI эталонды модельдің 6 деңгейі (көсетілім) жиі көрші деңгейлерден мәліметтерді өзгертуге арналған пратакол болып табылады.  Бұл әртүрлі компьютерлі жүйелерде қосындыға анық түрде қосындылар арасында алмасуды жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Көрсету деңгейі кодты форматтау қосындыға оған белгілі –бір мән беретін мәліметтерді өңдеу үшін түсуіне кепілдік беру үшін пайдаланылады. Қажет болса, бұл деңгей бір мәліметтер форматынан екіншісіне ауыстыруды орындай алады. Көрсету деңгейі мәліметтердің форматы мен көрсетуінен басқа программамен пайдаланылатын мәліметтер структурасымен айналысады. Осылайша 6 деңгей оларды жіберу күйінде мәліметтерді ұйымдаструын атқарады.

Мұны қалай істейтінін түсіну үшін екі жүйе бар деп есептейік. Біреуі мәліметтерді көрсету үшін ЕВЕОІС мәліметті алмастырудың кеңейтілген екеулі кодын пайдалансын, мысалы бұл ІВМ компаниясының болуы мүмкін, ал екіншісі- американдық стандартын ASCII мәліметтерді алмастыру кодын пайдалансын (оны басқа компьютер шығарушыларының көбісі пайдаланады). Егер осы екі жүйеге мәліметтермен алмасу керек болса, онда екі әртүрлі формат арасында ауыстыруды жүргізетін және өзгертуді орындайтын көрсетілім деңгейі қажет.

Көрсетілім деңгейінде орындалатын басқа функциясы бұл мәліметтерді информациялау оны керек емес алушылар қабылдауынан жіберілетін мәліметтерді қорғау қажеттілік жағдайында қолданылады.  Бұл тапсырманы шешу үшін көрсетілім деңгейіндегі проццесстер мен кодтар мәліметтерді өзгертуін орындау қажет. Бұл деңгейде басқада программалар бар, олар текстті қысады және желі бойынша жіберіп алатындай етіп графикалық суреттемелерді биттік ағынға өзгертеді. Көрсетілім деңгейінің стандарттары графикалық суреттемелерді көрсету әдістерін анықтайды. Осы мақсатта PICT форматы қолданыла алады- Power PC компьютерлері үшін программалар арасында Quick Draw  графикасын жіберуде қолданылатын суреттеме форматы. Көрсетілімнің басқа форматына TIFF суреттемелерінің файлдарының форматы жатады, ол көбіне жоғары шешілуі бар суреттемелерде пайдаланылады. Көрсетілім деңгейінің келесі стандартына (графикалық суреттемелерде қолданылуы мүмкін) Біріккен экспортты топпен ойластырылған фотография бойынша (Soint Photographis Expert Group) стандарт жатады. Күнделікті пайдаланыста бұл стандартты жай SPEG деп атайды.

Көрсетілім деңгейінің басқа стандарт топтары бар, ол дыбыс және кинофрагменттер көрсетілімін анықтайды. Мұнда музыкалы сандық көрсетуге арналған Mini электронды музыкалы аспаптардың интерфейсі кіреді, кинематография бойынша экспертті топпен ойластырылған HPEG стандарты, компакт- дисктерге видеороликтерді қысу және кодтау үшін сандық түрде сақтау және 1,5 Мбит\с-на дейін жылдамдықпен жіберу үшін пайдаланады және Quiec Time – Macinfosh және Power PS компьютерлерінде орындалатын программалар үшін дыбысты және видео элементтерді жазатын стандарт.

 

9.OSI үлгісіндегі қолданбалы деңгей

 

Қолданбалы деңгей

Қолданбалы программалар мен желілік үрдістері

Желіні бірнеше қарапайым бөлімге бөледі және күрделілігін анықтайды

ОSI моделі желі арқылы мәліметтерді жіберу үрдістерін қосымшалардың және жабдықтарын сипаттауға арналған. 1984 OSI моделі жарық көрді. Осы модель дүниежүзіндегі желі компоненттері арасында байланыс жасауға мүмкіндік береді. OSI-дің 7 деңгейі бар:қолданбалы,физикалық, каналдық,желілік,көлік,сеанс,ұсынуҚолданбалы деңгей- қолданбалы программалар мен желілік үрдістер (элемент, электрлік почта арқылы мәлімт жіберу). Пайданылушылардың қосымшаларына желінің қызметтерін қамтамассыз етеді.

Қолданбалы деңгей (ағылшынша Application layer) Модельдің жоғарғы деңгейі, желі және қолданушының өзара әсерлесуін қамтамассыз етеді. Деңгей, қолданушы приложенияларына желілік қызметтерге: мәліметтер базасына сұранысты өңдеу, файлдарға рұқсат алу, электронды почта жіберу деген сияқты қызметтерге ену рұқсатын береді. Қызметтілік мәліметтерді жіберуге жауап береді. Қосынды приложениелерге мәлімет береді және көрсету деңгейіне сұраныстар құрады.

 

12.  Хаттама ( протакол ) жайлы түсінік

 

Алдыңғы бөлімде біз кез – келген   жүйелі жабдықтың және  жүйенің жұмысын баяндайтын  ISO / OSI   моделін  қысқаша айтып өткенбіз. Алайда бұл тек модель,  қағаздағы  сурет.  Жұмыстың басталуы үшін  айтылған модельді жүргізетін механизм қажет.  Мұндай механизмге өзіне  көптеген  хаттамаларды қосатын мәліметтерді жіберу хаттамалары жатады. Осылайша, хаттама ( протакол) – бұл компьютерлер арасында  мәліметтерді жіберуге мүмкін болатын  ережелер  жиынтығы.  Бұл ережелер  ISO / OSI     модель шегінде жұмыс істейді  және   бір қадам одан  қалмайды, өйткені  бұл жабық және  программалық қамтудың  сәйкес келмеуіне алып келеді. ISO / OSI    моделінің  әрбір деңгейі  өзінің ерекшеліктеріне ие,  және барлық  ерекшеліктерін бір хаттама шегінде  жүзеге асыруға мүмкін болмайды. Және де бұл тиімді емес, өйткені логикалық  біршама бөлігін  аппаратты қамту деңгейінде  ойластыруға болады, ол мәліметтер   мен жұмыс істеуді  жылдамдатуға әкеледі. Осыдан шыға  көптеген тар бағытты  хаттамалар ойластырылған, олардың әрқайсысы  максимальді берілу мен тезәрекеттесумен өзінің тапсырмасын орындайды.

Хаттамалар екі типті бола алады:  төмендеңгейлі және жоғарыдеңгейлі.

Төмендеңгейлі хаттамалар  ертеректе пайда болған  және сол кезден бері ешқандай түбегейлі өзгерістерге ұшырамаған.  Мұндай хаттамаларды ұзақ уақыт пайдалану ішінде  олардан барлық мүмкін " тесіктер "  мен қателер табылып, жойылған.

    

13. NеtBIOS  және  NеtBEUI протоколдары

 

NеtBIOS  ( Network Basic Input  Output System,  жүйелік енгізу/ шығару базалық жүйесі ) -  қосымша программирлеу хаттамасы ( интерфейсі ), IBM компьютерлері  үшін 1983 жылдың соңында ойластырылған.

Шын  мәнінде   NеtBIOS   толық хаттама болып табылмайды, өйткені  мәліметтерді жіберудің   программалық бөлігін ғана баяндайды – жүйелі АРI- функцияларының  жиынтығы.  Бұл хаттама   көмегімен мәліметтерді  жіберу үшін тек дайындауға болатынын мәндейді.  Физикалық тұрғыда жіберу тек кез – келген тасымалдаушы хаттама көмегімен жүзеге асырылады, мысалы ТСР.

Осы жағдай арқасында мәліметтерді жіберу дайындығы тасымалдаушы  хаттамаға байланбаған, бұл осы мақсатта кез – келген сәйкес хаттаманы қолдануға мүмкіндік береді. Сонымен қатар,  NеtBIOS   басты  артықшылығына тезәсерлесуі жатады.

Алайда, өкінішке орай  NеtBIOS  хаттамасының  толық қанды жұмыс істеуі  үшін    жүйенің  барлық    компьютерлерінде     бір   тасымалдаушы    хаттамасы пайдаланылуы керек, әйтпесе компьютерлер бірдей  бірге жұмыс істей алмайды. NеtBIOS  негізгі кемшіліктеріне маршрутизацияны қолдамайтын,    кез – келген кішкентай ашылған, онсыз тұра алмайтын жүйе жатады.

NеtBЕUI  ( NеtBIOS  User Interlace,  жүйелік  енгізу/ шығару базалық жүйесінің кеңейтілген тұтынушылық интерфейс протаколы )  -  NеtBIOS толықтыратын хаттама. NеtBЕUI  арқасында  мәліметтерді жіберудің программалық деңгейін баяндау ғана емес және де осы  протаколдың (хаттама) арнайы  енгізілген механизмдерін пайдалана отырып, жүйе бойынша оларды физикалы жіберу мүмкіндіктері пайда болды.  Бұдан бөлек мәліметтерді жіберудің беріктілігі мен жылдамдығы біршама өсті.

NеtBЕUI – дің  NеtBIOS секілді негізгі кемшілігіне  - маршрутизация механизмінің болмауы жатады, ол бұл  хаттаманы үлкен жүйелерде  тиімсіздігін көрсетеді.  Егер де сіздің жүйе бірнеше жүйелерден тұратын болса және де   маршрутизаторы болмаса, онда аса тез хаттаманы таба алмайсыз. Сонымен, NеtBЕUI  хаттамасы жүйеде маршрутизацияны  қолдамайды, бұл оның   жылдамдығын глобальді жүйелерде  тиімді пайдалануға мүмкіндік бермейді. Алайда бұл хаттама  NT  -  жүйенің негізгі компаненттерінің бірі болып табылады және ол автоматты түрде орнатылады.

 

14. TCP/IP протоколы

 

Тұрақты қосылып тұратын байланыс – мұнда жеке компьютер тікелей TCP/IP желісіне қосылған. (Transmission Control Protocol / Internet Protocol– жеткізуді басқару протоколы / интержелі протоколы) түрінде болады, бұл  Internet – тің бір шеткі бөлігі, яғни жеке компьютер мекемедегі желімен тұрақты байланыстағы негізгі компьютермен жалғасып тұр. Мұндай байланыс ерекшеленген немесе тұрақты тікелей байланыс деп аталады.

Windows 95 не Windows 98 – де Internet белгішесін іске қосқан кезде Internet – тің барлық қосылғыштары TCP/IP мен бірге қосылып қойылады. TCP/IP дің қосылуы тұрғанына көз жеткізу үшін Windows тің басқару панелі терезесін ашып, Жүйе белгілемесін екі шерту керек. Экранды көрінген терезеде TCP/IP орнатылуы хабары көрінеді.

Осы протоколдың басты ерекшеліктері :

• TCP/IP адресацияның ыңғайлы схемасы
• Барлық ОЖ жұмыс істей алады
• Қосымша бағдарламаларды, утилиттерді, инструменттерді қамтамасыз етеді
• Интернетте қолданылады

TCP/IP протоколының желідегі іс әрекетіне тоқталып кететін болсақ:

• Пакетті жіберу алдында жергілікті желінің адресі тіркеледі. Жергілікті желіде адрес жоқ болған жағдайда шлюз қолданылады
• Пакет Фрейнге орналасып каналдық деңгейде маршрутизаторға жіберіледі
• Локалды маршрутизатор фрейнді жібереді
• Маршрутизатор бағытталған желіні кестедегі желілер тізімімен салыстырады
• Маршрутизатор маршрутизация кестесін пайдаланып ең ыңғайлы бағытты таңдап алады
• Фрейн бағыты АРР протокол МАС адресі арқылы анықталады
• Фрейн физикалық адресімен каналдық деңгейге жіберіледі
• 2-7 қадамдар қабылдағыштың маршруты анықталғанша қайтадан қайталанады
• Маршрутизатор фрейннен пакетті алып желелік деңгейге жібереді
• Маршрутизатор IP адресін тексеріп желінің адресін анықтайды
• Маршрутизатор АРР протокол кестесінен қабылдағыштың физикалық адресін анықтап пакетті жібереді
• Пакет қабылдағышқа жіберіледі

 

15. SMTP, POP3 және IMAP протоколдары

 

SMTP, POP3 және IMAP  хаттамаларынсыз электронды почта жұмысы мүмкін болмайды.

Бұл хаттамалардың ерекшеліктері олардың  тар бағыттылығы. SMTP, POP3 және IMAP   мақсаты – электронды ақпараттармен алмасуды ұйымдастыру және олар  жұмысын  жақсы атқарып жатыр.

      Почталық хаттамалардың тағы да бір ерекшелігіне  біртапсырмалығы жатады. Мысалы, ақпарат жіберетін хаттама оларды қабылдауға  қабілетті емес және  керісінше. Сондықтан мұндай  хаттамалар жұппен жұмыс істейді– SMTP.

SMTP ( Simple Mail Transfer Protacol, почтаны қайта жіберудің жеңілдетілген хаттамасы) – негізгі мақсаты арнайы түрде дайындалған ақпаратты жіберетін хаттама. Мұны істер алдында хаттама компьютерлер арасында байланыс орнатады,  ол ақпараттың жетуіне жеңілдік береді.

      SMTP хаттамасы  өте қарапайым және тиімді, алайда бұл тиімділік барлық тапсырмалар мен мүмкіндіктерге жайылмайды.  Осылайша ол аутентефикация қарапайым механизміне  және почталық сервер арасында жіберулер кезінде мәліметтерді шифрлеу мүмкіндігіне ие емес. SMTP ең үлкен кемшілігі – оның грфикаларды жіберуге қабілетінің болмауы. 

      Осындай жақсы хаттамалардан бас тартпау үшін оны бірнеше тиімді  және қажет жаңартулармен  кеңейту шешімі  қабылданған, Таiaiv жаңартуы, мысалы, МIМЕ ( Multipurpose Internet Mail Exstensions, почталық қызметтің интернеттегі көпмақсатты  кеңейтуі ) арқасында кез – келген форматтағы және құрамдағы  файлдарды жіберу мүмкіндігі пайда болды. Бұдан басқа әртүрлі кодировкадағы тексттік ақпараттарды жіберуге мүмкіндік беретін  UUENCODE стандарты ойластырылған.

      POP3 (Post Office Protocol 3, 3 – ші версиялы почталық хаттама) – почталық серверден электронды ақпараттарды қабылдау үшін пайдаланылатын почталық протакол.

      Көбіне POP3  SMTP хаттамасымен  жұптасып жұмыс істейді, ол электронды ақпараттарды қабылдауға және жіберудің тиімді  жүйесін ұйымдастыруға мүмкіндік береді.

      Хаттама интерфейсі  SMTP интерфейсіне  қарағанда қарапайым болып келеді және  осымен кейбір ыңғайсыздықтар байланысты.  Тікелей почталық серверде хаттарды таңдаулы жазып алу немесе хаттың құрамын көру мүмкіндіктері жоқ.

      IMAP (Interactive Mail Access Protocol, электрондық почтаға интерактивті кіру хаттамасы) – почталық серверден электронды ақпараттарды қабылдауға арналған аса " жылжымалы " почталық хаттама.  Көп жағдайларда  РОР3 қарағанда  IMAP хаттамасын пайдалану аса ыңғайлы және тиімді болып табылады.  Хаттама артықшылықтарына хатты бөліктеп жазып алу, қабылданатын хатты бөліктерге шашу кейіннен біріктіру мүмкіндіктері жатады.

 

16. НТТР, FTP протоколдары

 

 НТТР (ағыл. Hyper Text Transfer Protocol – гипермәтінді беру протоколы) мәліметтерді берудегі қолданбалы протокол. НТТР протоколының негізі клиент-сервер технологиясы. Қазіргі таңда НТТР протоколы бүкіләлемдік ғаламторда веб-сайттардан ақпарат алу үшін барлық жерлерде қолданылады.

НТТР – да негізгі басқарылатын объект ол, клиенттің сұранысында көрсетілетін URI ресурс. Негізінде мұндай ресурстар серверде сақтаулы файлдар болып табылады, бірақ олар логикалық объектілер немесе дерексіз затта болуы мүмкін. НТТР протоколының ерекшелігі ол – сұраныстағы немесе жауаптағы бір ұдай ресурсты әртүрлі параметрде: форматы бойынша, кодировка бойынша, тілі бойынша және т.б түрде ұсыну тәсілін көрсету мүмкіндігі болып табылады. НТТР протоколымен жұмыс жасайтын барлық бағдарламалық қамтамасыз етулер үлкен үш категорияға бөлінген:

Серверлер – ақпаратты өңдеу және сақтау қызметін ұсынатын негізгі бөлік

Клиент – сервердің қызметін тұтынатын соңғы бөлік

Прокси – көліктік қызметтерді орындайтын бөлік.

Көбіне НТТР протоколын бағдарламаларға жаңаруды көшіру үшін қолданылады.

FTP (ағыл. File Transfer Protocol –файлдарды беру протоколы) компьютерлік желілер арасында файлдарды беру үшін арналған протокол. FTP серверлеріне қосылуға, оның каталогының құрамын көруге және серверден файлдарды жүктеуге немесе серверге жүктеуге сонымен қатар серверлер арасында файлдарды беру режиміне де мүмкіндік береді. FTP протоколы қолданбалы деңгейдегі протоколдарға жатады және мәліметтерді беруде ТСР көліктік протоколын қолданады. FTP протоколы оқшауланаған хосттардағы файлдарға бөлінген мүмкіндік, оқшауланған компьютерлердің ресурстерын тікелей және жанама пайдалану, оқшауланған хосттық файлдың жүйесінен клиентті тәуелсіз ету, мәліметтерді сапалы және сенімді беру сияқты мәселелерді шешуге арналған. FTP мәліметтерімен алмасу ТСР каналымен жүзеге асады. Алмасу клиент – сервер технологиясы бойынша құрастырылған.

 

17. Сымсыз жүйелер архитектурасы

 

Сымсыз жүйелердің дамуы тиесілі ұйымдардың бақылауынан өтеді. Оның ішінде ең бастысы IEEE (Insfidute of Electronic Engineers, Электротехника және электроника инженерлерінің халықаралық институты) болып табылады. Негізінде сымсыз стандарттарды, жүйелік құралдарды және сымсыз жүйеге қатысты барлығын WLAN (Wirelees Local Area Network, сымсыз локалды анықтайтын жүйе) жұмыс группасы бақылайды, оған 100 ден астам жүйелі құралды көрсететін әртүрлі университеттер мен компаниялар-ойластырушылар кіреді. Бұл коммисия бар стандарттарды жаңаландыру және соңғы зерттеулерге және компьютерлік кемтетіктерге базаланатын жаңа стандарттарды шығару мақсатымен жылына бірнеше рет жиналады. Россияда, Беседа – мәліметтерді сымсыз жүйелі жіберу ассоциациясы бар, ол мәліметтерді сымсыз жүйелі жіберу аумағында бірегей политиканы енгізумен айналысады. Сымсыз жүйе архитектурасына қарасақ. Бүгінгі күнде екі сымсыз архитектура варианттары немесе жүйені құру варианттары пайдаланылады: тәуелсіз конфигурация (Ad-Hoc) және инфроструктуралы конфигурация. Екеуінің айырмашылығы тым көп емес алайда олар қосылатын тұтынушылар саны, жүйе радиусы, кедергіге тұрақты деген сияқты көрсеткіштерге кардинальды әсер етеді. Жүйе конфигурациясының қандай да бірі таңдалғанымен стандарттар тасушыға кіру хаттамасының бір түрін және физикалық каналдар үшін әртүрлі спецификацияларын анықтайды. Физикалық канал бойынша хаттамамен жіберілетін мәліметтер пакеті бірнеше блоктарға бөлінеді:

• Бақылаушы және адресті мәліметтер 30 байт
• Ақпараттық мәліметтер 2 Кбайт
• Ақпараттық мәліметтердің бақылауы суммасы 4 байт

 

18. Тәуелсіз конфигурация (Ad-Hoc)

 

Көбіне нүкте-нүкте деп аталатын тәуелсіз конфигурация режимі (IBSS Independent Basic Service Set, Тәуелсіз базалық қызмет жиынтығы) – қолданыстағы ең қарапайым түрі. Сымсыз жүйеге компьютерлерді біріктіру үшін әрбір компьютерді сымсыз жүйе адаптерімен жабдықтау жеткілікті болады. Ерекше түрінде, ауыспалы компьютерлерде мұндай адаптерлер комплектіге кіреді, ол тиесілі ресурстар мен шектеулерді орнатуға жүйені құруға әкеледі. Көбіне мұндай әдіс алмалы кезекті немесе уақытша жүйені ұйымдастыру үшін қолданылады және де егер басқа жүйені құру әдісі қандай да бір себептермен сәйкес келмесе де қолданылады. Тәуелсіз конфигурация режимі құрылуында қарапайым болғанымен ол кейбір кемшіліктерге ие, олардың ең бастыларына жүйенің әсер етуі радиусының кіші болуы және кедергілерге төмен тұрақтылықтар жатады, ол жүйе компьютерлерінің орналасуына белгілі бір шектемелер қояды. Бұдан басқа сыртқы жүйеге немесе интернетке қосылу мұндай жағдайда оңай болмайды.

 

19. Инфроструктуралы конфигурация

 

Инфростуктуралы конфигурация немесе оны жиірек клиент сервер режимі деп атайды – перспективалы және тез дамып жатқан сымсыз жүйе варианты. Инфростуктуралы конфигурацияның көптеген артықшылықтары бар, оның ішінде тұтынушылар санының жеткілікті көп болу мүмкіндігі, жақсы кедергіге тұрақтылық, қосылу бақылауының жоғарғы деңгейі және т.б. Бұдан бөлек аралас топология және жүйенің өткізгіштік сегментін пайдалану мүмкіндігі бар. Компьютерлерде сымсыз жүйе адаптерлері орнатылғаннан бөлек  инфростуктуралы конфигурациясымен сымсыз жүйені ұйымдастыру үшін минимум ретінде бір кіру нүктесі (Access Point) болуы қажет. Бұл жағдайда конфигурация қызметтерді базалық жиынтық (BSS- Basic Service деп аталады. Кіру нүктесі автономды немесе өткізгіштік жүйе құрамында жұмыс істей алады және жүйенің сымды және сымсыз сегменттер арасында копір функциясын атқара алады. Мұндай жүйе конфигурациясы кезінде компьютерлер тек қана кіру нүктесімен тілдеседі, ол компьютерлер арасында мәліметтерді жіберумен басқарады. Әрине бір кіру нүктесімен жүйе шектелмеуі мүмкін, бұл жағдай жүйе өсу өлшемінде болады. Бұл жағдайда қызметтердің базалық жиынтығы бірегей жүйені құрайды, оның конфигурациясы кеңейтілген қызметтер жиынтығы (ЕSS- Extended Service Set) деген атқа ие. Мұндай жүйе конфигурациясы кезінде кіру нүктелері бір-бірімен мәліметтерді сымды байланыс көмегімен жіберілулер арқасында алмасады. Бұл жүйе сегменттер арасында трафикті тиімді ұйымдастыруға мүмкіндік береді.

 

20. Сигналды модуляциялау әдістері мен технологиясы

 

Мәліметтерді жіберу үшін бір ғана канал пайдаланылады. Жіберу сапасын жоғарылату үшін және пайдаланып жақан энергияны төмендету үшін (жіберілетін сигналдың қуаттылығын төмендету есебінен) жеткілікті үлкен артықшылықпен мінезделетін Баркер реттілігін қолданады. Код артықшылығы егер де пакет бөлікті зақымдалған болса да, міләметтерді қайталап жіберуді болдырмауға мүмкіндік береді.

FHSS әдісі

Толқын тәрізді орнатылуы бар кең жолақты модуляция әдісін пайдалану кезінде 2400-2483,5 МГц жиілікті диапазонын 1 МГц-тен кеңділігі бар 79 каналға бөледі. Мәліметтердің рет ретімен әр түрлі каналдарға жіберіледі, каналдар арасында кейбір қайта қосылу схемасын құрады. Барлығы мұндай схеманың 22 сі бар, қайта қосу схемасын жіберуші және қабылдаушы біріктіріп шешеді. Каналдың кіші кеңділігіне (1МГц) байланысты каналдар арасындағы қайта қосылу жиірек болады. Сондықтан FHSS әдісі өзінің жұмысында барлық қол жететін жиілік диапазонын, яғни барлық каналдарды пайдаланады.

OFDM әдісі.

Ортогональды жиілікті мультиплексрлеу (OFDM) әдісі мәліметтерді жіберудің жылдам және алға шыққан әдістерінің бірі болып табылады. FHSS және DSSS әдістеріне қарағанда оның көмегімен радиодиапазонының бірнеше жиіліктерімен мәліметтерді паралльелді жіберуге болады. Осы кезде ақпарат бөліктерге бөлінеді, ол жылдамдықты жоғарылата қоймай жіберу сапасын жақсартады. Сигнал модуляциясының осы әдісі екі диапазонда 2,4 және 5 ГГц жұмыс істей алады.

PBCC әдісі

Екеулі пакетті ұйылмалы кодтау (BCC) әдісі мәліметтерді жіберудің 5,5, 11 Мбит/с кезінде қолданылады. Осы әдіс, тек кішкене модифицирленген, мәліметтерді жіберудің 22 Мбит/с кезіндеде қолданылады. PBCC принципі жіберілетін мәліметтің әрбір битіне XOR логикалық функция және бірнеше есте сақтау жиілігі көмегімен өңделу нәтижесінде құрылған тиесілі екі шығыстық бит (дибит деп аталады) тағайындалуға негізделген. Сондықтан бұл әдіс ½ жылдамдықпен ұйылмалы кодтау деп атайды, ал кодтау механизмнің өзі ұйылмалы кодер деп атайды.

CCK-OFDM технологиясы

CCK-OFDM гибридті кодтау технологиясы құралдың мәліметтерді міндетті және мүмкін жылдамдықтермен жіберу жұмысы кезінде қолданылады. Ақпараттарды жіберу кезінде арнайы структурасы бар мәліметтер пакеті қолданылады. Бұл структурада минимум ретінде қызметтік бастама бар.  CCK-OFDM гибридті кодтауды пайдалану кезінде пакеттің қызметтік бастамасы CCK кодтау көмегімен құралады, ал мәліметтердің өзі OFDM кодтау көмегімен құралады.

QAM технологиясы

Квадратуралы амплитудты модуляция (QAM) технологиясы мәліметтерді жоғарғы жылдамдықпен (24 Мбит/с жылдамдықтан бастап) жіберу кезінде қолданылады. Оның мақсаты келесіге негізделген , мәліметтерді жіберу жылдамдығы сигнал фазасы мен оның амплитудасының өзгеруі есебінен жоғарылайды. Сонымен қатар сигналдың 16 әртүрлі жағдайлары кезіндегі бір символдағы 4 битті (бірінші жағдай) және сигналдың 64 түрлі жағдайлары кезіндегі бір символдағы 6 битті (екінші жағдай) кодтайтын 16 QAM және 64 QAM модуляциялары қолданылады. Көбіне 16 QAM мәліметтерді 24 және 36 Мбит/с жылдамдықпен жіберу, ал 64- QAM модуляциясы мәліметтерді 48 және 54 Мбит/с жылдамдықпен жіберу кезінде пайдаланылады.

23.Плезиохондық сандық иерархия (PDH), PDH негіздегі сандық жүйелер

 

Плезинхрондық ағындарды біріктіру әдістерінің бірнеше айтарлықтай кемшіліктері бар. Бұл мәселелерді шешу үшін глобальды байланыс жүйесін ұйымдастырудың жаңа әдістері арқылы іске асыруға болады. Оған алғышарт ретінде таратылатын және қабылданатын ағындарды плезинхрондауды қамтамассыз ететін техникалық мүмкіндіктердің бар болуы болып табылады.

Плезинхрондау жүйесінің тұрақтылығы 10- даған ГГц-ке дейінгі жоғарғы тактылық жиіліктерде іске асырылады. Бұл кезде артықшылық символдарды тарату үшін қажетті биттік позициялардың қоры бар болады. Ол өз ретінде канал бойынша адрестерді, жарлықтарды және басқа көптеген канал қасиеттерін белгілеп, оларды ажыратуға мүмкіндік береді. PDH жүйелерінің ұйымдастыру принциптерін түсіну үшін бірқатар жаңа терминдерді біліп алу қажет.

 

24.Синхронды сандық иерархия (SDH). SDH негізіндегі сандық желілер

 

Жаңа сандық иерархия негізінен әртүрлі жылдамдықтағы сандық ағынды транспорттау үшін ойлап шығарылған. Бұл иерархияда 155,520 МБит/с және одан жоғары сандық ағынды біріктіреді немесе бөледі. Бұл ағын синхронды болып алынғандықтан осы иерархия синхронды сандық иерархия деген атқа ие болған(Synchronous Digital Hiearchy - SDH). Сандық ағынды 155 МБит/с жылдамдықта транспортау үшін (Synchronous Transport Module) STM-1 синхронды транспортты модулі құрылған. Оның құрылымдық схемасы мына суретте көрсетілген. Модуль

Байттық фреймді(рамканы) ұсынады. PTR- бұл қажетті жүктемеге жазудың алғашқысын анықтайды. Транспортты маршруттың модулін анықтау үшін сол жақта «секционный заголовок» анықтап алынады (Section Over Head). Төмендегі байт бұл ақпараттың қажетті жерге жетуін қамтамасыз етеді де, ақпарат онда қайта өңделеді. Жоғарыда байт регенератордың секциондық заголовкасын көрсетеді(RSON)

 

25. Желі қауіпсіздігі.

 

1.Белгілі-бір нысананың жағдайы (сапасы) (нысан ретінде ақпараттар,мәліметтер,автоматтандырылған жүйе, ақпараттық жүйе,кәсіпкерліктер, қоғамдар, мемлекеттер және т.б шыға алады.)

2. Нысаның қорғаныс жағдайын қамтамассыз етуге бағытталған іс (бұл мәнде көбенесе ақпаратты қорғау термині пайдаланылады.)

    Ақпараттық қауіпсіздік –бұл ақпаратты ортаның қорғанысты жағдайы, ақпаратты қорғау қорғалатын ақпараттың ағуын алдын-алуы бойынша іс-әрекетін, әдейіленбеген және ойластырылған әсерлердің қорғайтын ақпаратқа іс-әрекетін көрсетеді, яғни осы жағдайға қол жеткізуге бағытталған прцесс. Ұйымның ақпараттық қауіпсіздігі-оны құрумен, пайдаланумен және дамумен қамтамассыз ететін ұйымның ақпараттық ортасының қорғанысты жағдайы.

Мемлекеттің ақпараттық қауіпсіздігі-ақпараттық сферада қоғам және жеке тұлға заңды құқықтарын қорғау және мемлекеттің ақпараттық ресурстарын сақтау жағдайы.

Қазіргі заман социумында ақпараттық сфера құраушыға бөлінеді: ақпараттық-техникалық (адаммен құрылған жасанды техника, технология және т.с.с әлем) және ақпараттық-психологиялық (адамды да қосатын табиғи тірі табиғат әлемі). Жалпы жағдайда қоғамның (мемлекеттің) ақпараттың қауіпсіздігін екі құраушы бөліктермен көрсетуге болады: ақпараттық-техникалық қауіпсіздік және ақпараттық (психофизикалық) қауіпсіздік.

 

26.Сымсыз жүйені қорғау.

 

Сымсыз жүйелер кез-келген масштабтағы компанияларда кеңінен қолданылады. Сымсыз жүйелер төмен бағасы мен шешілу қарапайымдылығының арқасында кіші және орта кәсіпкерліктерде сымды жүйе алдында артықшылықтарға ие бола алады. Ірі ұйымдарда сымсыз жүйелер қызметкерлердің жұмыс бөлмелері немесе демалыс бөлмелерінде қызметтік тілдесу үшін қажет жүйелі байланыстармен қамтамасыз етеді.

         Сымсыз жүйе артықшылықтарын қолдану үшін оларды қоғау қажет. Қорғалмаған сымсыз жүйелер, Internet-ке тек тегін кіруді алуға ұмтылған хакерлер мен басқа бұзақылар үшін корпоративті жүйеге шексіз кіруді ашады. Ірі ұйымдарды кейде санкционирленбеген сымсыз жүйелер болады – жұмысшы топ мүшелері немесе түпкі тұтынушылар корпоративті полдитиканы қолдамайды және кіру нүктелерін орнатады (Acces Pоіnt, АР) және бұл ұйым үшін үлкен қауіп туғызады. Тәжірибелі спамерлер мен алаяқтар электронды пошта ақпараттарын массалық жіберу үшін қорғалмаған сымсыз жүйелерді пайдаланады. Олар қалалар мен өндірісті аймақтарды әлсіз сымсыз жүйелерді іздеп аралап жүреді, ал тауып алған жағдайда өздерінің обильді компьютерлерін жүйеге қосылу үшін орнатады, DНСР арқылы жұмыс істеп жатқан ІР адрес, DNS және шлюз жайында стандартты ақпаратты алады, содан соң өздерінің ақпараттарын жібереді. Көптеген ноутбуктер мен РDА-ларда бар NetStumbler немесе енгізілген сымсыз жүйені басқару аспапшалары секілді өнім тұтынушылары, өздерінің тұрғын аумақтарына көршілес немесе өзінің кәсіпкерлік ішіндегі қорғалмаған сымсыз жүйені анықтауға мүмкін болған. Қорғалмаған жүйе иелері  Internet байланысының өткізгіштік қабілетінің төмендеуіне және вирустармен құрттардың кіріп кетуіне және де үшінші түрге қарсы шабуылды жүзеге асыру үшін қлоғалмаған жүйелерді пайдалануда қылмыстыұ немесе азаматтық жауапкершілікке артылуға дайын болуы керек. Бұл мақалада сымсыз жүйелерді қорғау үшін жүзеге асыруға болатын тәжірибелік өлшемде, парметрлерін автоматты шешу әдістері және қорғалмаған, авторленбеген сымсыз жүйелерді сараптауға арналған аспаптар қарастырылған.

 

27. Ақпараттық қауіпсіздіктің негізгі түсініктері.

 

Ақпараттық қауіпсіздіктің қауіп шығарушының негізгі бағыттары келесілер:

- кіру нысандарына тікелей қарау. Толық немесе бөлікті қаралған легальды парольі, қауіпсіздік политикасында ML қателер қолданылады.

- кіру нысандарына қарауды атқаратын программалық және техникалық құралдарды құру. Бұл парольді шифрден шешу, қатаң диск құрамын көру, қорғалмаған файл және каталогтарды іздеу, ашық портты анықтау үшін порттарды тыңдау және т.с.с.

- ақпараттық қауіпсіздіктің қауіп шығаруына мүмкіндік беретін қорғаныс құралдарының модификациясы. Бұл нысанға кіру құқығының жүйенің реакциясын өзгерту мақсатымен қорғаныс жүйесінің файлдарын ауыстыру, компьютерлік жүйе функциясын және структурасын бұзатын программалық немесе техникалық механизмдерді техникалық құралдарға енгізу. Қосымша құралдарды қосу, ақпарат жинау үшін программаны өзгерту және т.б.

    Бұзақылардың ақпараттарға санкционирленбеген кіру үшін қолданылатын негізгі әдістер келесілер:

- ақпарат тасушының түрі мен параметрлерін анықтау

- архитектурасын, операционды жүйенің компьютерлік версиясының техникалық құрал түрін, қосымша программалық қамтылу құрамын анықтау

- компьютерлік жүйе атқаратын негізгі функцияларын анықтау

- қорғаныс құралы мен әдістерін, және де мәліметтерді көрсету мен кодтау әдістерін анықтау.

 

31. Желіаралық экран.

 

Cisco компаниясының Private Internet Exchange(PIX) жүйе аралық экраны корпаративті жүйелердің қауіпсіздіктің жаңа деңгейіне (біріктіріп және қарапайым пайдалануымен) жеткізеді. PIX сіздің ішкі ж.йеңізді сыртқы әлемнен толық қауіпсідікпен қамтамассыз етіп толық жасыра алады. әрбір ж.йелік пакетті бөлек-бөлек өңдеуді орындайтын, сонымен бірге ортлық прцессорды аса жүктейтін типті серверлер-"араша"-ларға (proxy) қарағанда, PIX арнайы, UNIX- тәрізді емес, нақты уақыттағы операционды жүйені пайдаланады, және үлкен өндірушілікпен қамтамассыз етеді.

      Жүйеаралық PIX экранының жоғарғы өндірушілік негізі-хакерлерден тұтынушы адрестерін тиімді жасыратын адаптивті қауіпсіздік алгоритміне (adaptiv securityalgorithm-ASA) базаланатын қорғаныс схемасы болып табылады. Тұрақты, байланысқа көхзделген адаптивті қауіпсіздік алгоритмі жіберуші және қабылдаушы адрестеріне, ТСР пакеттерінің номерлерінің реттілігіне, порт номерлері мен ТСР қосымша турларына базаланып, байланысу үшін қауіпсіздікпен қамтамассыз етеді. Бұл ақпарат таблицада сақталады, және барлық кіретін пакеттер осы таблицадағы жазулармен салыстырылады. PIX арқылы кіру, егер тиесілі байланыс идентификацияны сәтті өтетін болса ғана рұқсат етіледі. Бұл әдіс ішкі тұтынушылармен авторленген сыртқы тұтынушылар үшін жылтыр кірумен қамтамассыз етеді, срнымен бірге ішкі жүйені санкционирленбеген кірулерден толығымен қорғайды.

Cisco PIX және де тесіп өтетін араша(CutThruqhProxy) технологиясы есебінен OCUNIX базасындағы жүйе-аралық экран-арашаларға қарағанда өндірушілік жағынан артықшылықпен қамтамассыз етеді. Қарапайым серверлер-арашалар секілді PIX қосымша деңгейде байланысты орнатуды бақылайды. Тұтынушы қауіпсіздікпен қамтамассыз ету политикасымен байланыса сәтті идентифицирленгеннен кейін, PIX сессия деңгейінде абоненттер арасында мәліметтер ағынын бақылаумен қамтамассыз етеді. Осындай технология жүйеаралық PIX экранына қарапайым жүйеаралық экрандар-арашаларға қарағанда жылдам жұмыс істеуге мүмкіндік береді.

 

33. Санкциясыз енуді анықтау технологиясы

 

Жүйенің әрдайым өзгеруі (жаңа жұмыс станцияларының пайда болуы, программалық құралдарының реконфигурациясы және т.б) қорғаныс жүйесінде жаңа қауіп пен әлсіз жерлерінің пайда болуына әкелуі мүмкін. Осыған байланысты оларды уақытылы табу және жүйенің тиесілі орнатуларына (қорғаныс жүйелігі де) өзгертулерді енгізу аса маңызды.

Бұл, жүйенің администраторының жұмыс орны, жүйені зерттеудің арнайыланған программалық құралмен комплекттенген болуын және электронды басып кірулерді пайдаланылған әлсіз жерлерін анықтауды мәндейді. Бұдан бөлек мәліметтік жүйені бұзақылар шабуылынан

қорғаныстық деңгейін комплексті бағалау құралдары қажет.

Net Ranger санкционирленбеген кіруді анықтау  жүйесі.

Net Ranger санкционирленбеген кіруді (НСД) анықтау жүйесі жүйені пайдалануды жеңілдету және масштабтауға арналған, және де кәсіпкерліктің масштаб жүйесінің жұмысына қажет өндірушілігі мен беріктілігімен қамтамассыз етеді. Cisco компаниясының қауіпсіздік жүйесінің өнім компоненті болып Net Ranger Интернет жүйесі жағынан да, кәсіпкерліктің Интранет жүйесі жағынан жұмыс істеуі мүмкін.

Net Ranger жүйесі екі компоненттен тұрады: Sensor және Director. Net Ranger

Sensor құралы жоғарғы жиілікті жүйелі детекторлар болып табылады, НСД талпысынысын анықтау мақсатында өтіп жатқан жүйелі пакеттердің әрбірінің құрамы мен контекстін анализирлейді. Нағыз уақыт режимінде шабуыл талпыныстарын анықтау үшін Net Ranger Sensor детекторлары

Net Ranger Director басқару копсолына ескерту жіберіледі.

 

34. Аутентификациялау

 

Факт жүзінде бұл аутентификация байланысу құралдарын қарастырмайды.Бұл келесі жүрдегідей көрінеді Екі компьютерге  байланыс құру керек болғанда, жіберуші қабылдаушыға аутентификация кадрі деп аталатын арнайы формирленген мәліметтер  пакетін жібереді.Өзнің ретінде  мұндай қажетті қабылдаған адресат,ашық кілтпен аутинтификациялау қажет екенін  түсінеді де жауап ретінде аналогті кадр жібереді.Шын мәнінде,бұл аутентификация  кадрлары бір-бірімен ерекшеленеді ж/е ақпаратты жіберуші мен қабылдаушы жайлы ақпаратқа ие болады.Жалпы кілтпен аутентификациялау.Аутентификацияның бұл деңгейі мәліметтерді жіберуші мен қабылдаушы ғана білетін құпиялықтың жалпы құпиялықты пайдалануды сомдайды.Бұл жағдайда аутентификация процессі келесі түрдегідей көрінеді. Мәліметтерді  жіберуді бастау үшін жіберушіге қабылдаушымен  келісіп алу қажет. Бұл үшін ел өзі және шифрлеу кілтінің турі жайын ақпараты бар аутентификация кадрын жібереді. Аутентификация кадрын қабылдап алып,адресат жауап ретінде берілген кілт көмегімен (128-битті WEP шифрлеу кілт түрі пайдаланады.)шифрленген пробалы текстжібереді.Шифрленген иробалы тексті қабылдап алып,жіберуші келісілген шифрлеу кілті көмегімен оны декодтауға талпынады,Егер бастапқы  текст расшифровка нәтижесіне сай болса (шифрленген ж/е шифрді шешкен ақпараттың бақылау суммалары пайдаланылады),онда жіберуші қабылдаушыға аутентификация жеңісі жайлы ақпаратты жібереді .Тек осыдан кейін ғана мәліметтер шифрлеудің берілген кілттерін пайдалануымен жіберіледі.Барлығы қарапайым және тиімді болып көрінетін секілді.Шын мәнінде,WEP шифрлау әдісін тәжірибелік пайдалану,кодтау алгоритмінің   қауіпсіздік механизмінде анық кедергілер бар екенін көрсетті,оны цифрлеудің ұзын кілті көмегіменде жасыра алмайды.Шеткі тестировшик пен хакерлер арқасында жүйе графигінің үлкен көлемін (3-7 млн.пакеттер) анализден өткізіп,цифрлеу кілтін анықтауға болатынын айқындалды.Бұл жағдайда 104-битті шифрлеу кілті де көмектеспейді.Компьютерлік технология мен стандарттардың дамуы бір орында тұрмайтындығына және ескі технологиялар орнына жаңалары келуіне қуанудан басқа ешнарсе қалған жоқ.Әрине,бұл WEP қауіпсіздік протеколы мүлдем жарамсыз екенін мәлдемейді.Бірнеше компьютерлерден құралған үлкен емес сымсыз жүйелер үшін мұндай қорғаныс жеткілікті,өйткені жүйе графигі  бұл жағдайда салыстырмалы үлкен емес және оның сараптау және шифрлеу кілтін бұзу үшін біршама уақыт жұмсау керек болады.    

 

22. Bluetooth жүйесіндегі қауіпсіздік.

 

802.11 жүйесіне қарағанда Bluetooth жүйесінің іс-әрекет радиусы аса қысқа, сондықтан бұзушыға ноутбугін ғимарат жанында тұрған көлігінде тастап шабуылды жүзеге асыра алмайды, алайда қауіпсіздік сауалы мұнда да маңызды. Мысалы, Алиса компьютері Bluetooth стандартындағы сымсыз клавиатурамен жабдықталған делік. Егер қорғаныс жүйесін орнатпаса, онда Трейди көрші офисте, қабырға артында отырып Алиса теріп жатқан жіәне шығарылатын поштаны қиындықсыз оқи алады. Егер оған алшақ емес жерде орналасса, сымсыз принтерге жіберіліп жатқанның барлығын (кіретін пошта мен конфиденциалды кағаздарды қосқанда) ұстап алуға болады. Бақытқа орай Bluetooth-да Труди секілді тұлғалардың жоспарын бұзатын қорғаныстың жұмысшы схемасы бар. Ары қарай біз осы схеманың негізгі жүздерін қарастырамыз.

         Bluetooth жүйесінің қорғанысы үш режимде жұмыс істей алады, толық іс-әрекетсіздіктен бастап және мәліметтерді тотальды шифрлеумен аяқталады және бүтіндікті бақылайды. 802.11 жағдайындағыдай, егер қорғау жүйесі өшірілген болса (үнсіздікте осылай), онда қауіпсіздік жайлы айтудың қажеті болмайды. Көптеген тұтынушылар қорғанысты күн күркірегенге дейін қоспайды. Осы түрдегі ауыл шаруашылық мысалын келтіруге болады: қора есігі ат жоғалғаннан кейін жабылады.

         Bluetooth бірнеше деңгейде қауіпсіздікпен қамтамасыз етеді. Физикалық деңгейде бұл үшін жиіліктің толұын тәрізді өзгеруі пайдаланылады, бірақ микрожүйеде пайда болатын кез-келген құрал жиілігінің секіру реттілігін білуге тиіс болғандықтан бұл реттілік құпия болып табылмайды. Мәліметті нағыз қорғау, қайта келген еруші құрал басқарушы құралмен байланыс үшін канал сұрау кезінде көріне бастайды. Екі құрал бірігіп алдын-ала орнатылған жабық кілт пайдаланады деген болжам бар. Кей жағдайларда ол екі құрал да сұралынады (мысалы, бірге сатылатын гарнитура мен мобильді телефонда).Басқа жағдайларда құрал біреуінде(мысалы,гарнитура) кілт тігілген, ал қосылған құралға(мысалы, мобильді телефон) тұтынушы кілтті ондық сан түрінде қолмен енгізуі керек. Мұндай түрдегі жалпы кілттер отмычка деп аталады.

 

35.Кіру нүктесінің идентификаторы және МАС-фильтрация.

 

Қауіпсіздік деңгейі қаншалықты болғанымен ол әрдайым жеткіліксіз болады.

Алайда бұл осы деңгей мүмкін болғанынша жоғары болуын мәндемейді. Әрдайым компроммиске жету керек, әсіресе әрбір қосымша қорғаныс алгоритмі жүйеден өткізгіштік қабілетінің жартысын жейді, ол жүйедегі мәліметтерді жіберу жылдамдығын төмендетеді.

Қауіпсіздіктің минимальді деңгейімен қамтамассыз ету үшін кіру нүктесінің идентификаторын және құрал адрестерінің МАС-фильтрациясын пайдаланады.

Кіру нүктесінің идентификаторы.

Сымсыз жүйе жұмысына қатысатын кез-келген кіру нүктесі сегізбитті кодтан тұратын кеңейтілген сервисті жиынтық (ESSID- Extended Service Set ID) идентификаторымен мінезделеді. Егер жүйеде бірнеше кіру нүктелері болса, онда қауіпсіздік мақсатында олардың барлығына бірдей идентификатор беріледі.

Факт жүзінде ESSID-бұл сіздің сымсыз жүйе атауы. Оны сіз әріптер мен сандарды пайдалана отырып өзгерте аласыз. Сіз бұл атауды кез-келген сәтте өзгерте аласыз, сонымен бірге ESSID әрбір қосылған компьютерге мәлімдеуді ұмытпаған жөн. ESSID білмейтін компьютер сіздің жүйеңізге қосыла алмайды.

Жүйені бұзушылардың тапсырмасын қиындату үшін ESSID эфирге шығармайтындай етіп кіру нүктесін орнатуға болады.

МАС-фильтрация.

Сымсыз жүйенің табиғи қорғаныс әдісін МАС-адрес бойынша фильтрлеуді есептеуге болады. МАС-адрес (Hedia Access Control, ортаға кіруді басқару)-кез-келген жүйелік жабдыққа тән керемет идентификатор. Бұл идентификатор бірінші жүйелік құрал пайда болған сәттен бастап пайдаланылады және оны өзгерту мүмкін емес. Сонымен, кіру нүктесінде МАС-адрестер бойынша фильтрді қолдана отырып, сіз шақырусыз қонақтарды тиімді анықтай аласыз, осылайша өзіңіздің сымсыз жүйені қосымша қорғайсыз.

 

36. Желілік құрал жабдықтар

 

   Жүйелі платалар, USB және PCMCIA-адаптерлары. Қандай-да бір мағынада бұл құралдар негізгі деп есептеуге болады, өйткені олардың компьютерде бар немесе жоқ болуы сымсыз жүйеге қосылудың принципиальді мүмкіндігін анықтайды. Шығарылатын құралдар түрлі орындалу варианттарына ие. Комьютер ішіне орнату үшін жүйелі платалар шығарылады. Ноутбуктарды қосу, егер де оларда тиесілі енгізілген-модуль болмаса, PCMCIA-адаптер (PC-карта) көмегімен орындалады. Аса универсальді болып USB-адаптер түрінде орындалатын вариант табылады. Мұндай құрал USB бөлінісіне қосылады және осындай интерфейспен жабдықталған кез-келген компьютерде қолданылады.

     Құралды таңдау кезінде байланыстың жоғарғы жылдамдығын қолдайтын вариантқа тоқталу қажет. Мысалы, 802.11g стандарттарына тоқталамыз. Техникалық жаңартуларды сүюшілер 802.11n стандарттарды құралмен эксперимент жүргізуге болады. Егер столды компьютер ішіне сымсыз жүйе платасын орнату мүмкіндігі болса, онда көп тұтынушыларға мұндай вариант аса тиімді болуы мүмкін.

Кіру нүктесі деп аталатын жабдық сымды және сымсыз жүйе сегменттер арасында көпір болып табылады. Кейбір жағдайларді кіру нүктесін пайдалану-жүйені ұйымдастырудың ең қарапайым әдісі болады. Егер бірнеше компьютерді сымсыз жүйеге қосу немесе провайдер жүйесіне қосылып Интернетке шығуды ұйымдастыру қажет болған жағдайда осындай вариантты пайдаланса болады.

     Кіру нүктелері түрлі конструктивті орындалуға ие. Олар, мысалы, үлкен емес орын ауыстыратын құрал түрінде орындалады немесе бірнеше үлкен габариттерге ие болып станционарлы орнатылу үшін арналады. Бұл жабдық түрі көпфункционалды құрал ретінде көрсетіледі. Сымсыз құралдарды қосу үшін онда тиесілі модуль немесе сымды жүйеге қосу үшін қосымша порт (бөлінісі) бар. Кіру нүктелері қарапайым сыртқы сымсыз жүйелі адаптер режимінде жұмыс істей алады, сонымен бірге олар компьютерге кабелмен осы порт арқылы қосылады.

 

38. Radio Ethernet стандарты

 

Белгілі әдістерді және мәліметтерді жіберу жылдамдығын, модуляция әдісін, жібергіш қуаттылығын, өздері жұмыс істейтін жиілік жолақтарын, аутентификация әдістерін, шифрлеуді қолдануды жазатын барлық IEEE 802.11 стандарттарын қарастырайық. Басынан бастап кейбір стандарттар физикалық деңгейде кейбіреулері мәліметтерді жіберу ортасы деңгейінде, кейбіреулері мәліметтерді жіберу ортасы деңгейінде, ал қалғандары ISO/OSI ашық жүйелердің өзара әсерлесу модельінің тым жоғарғы деңгейінде жұмыс істеуі қалыптасқан. Стандарттардың келесі тобы бар:

   IEEE 802.11 стандарты сымсыз жүйе стандарттарының ішінде тұнғышы болған. Онымен жұмыс 1990 жылы басталған. 2,4 ГГц жиілікте жұмыс істейтін радиожабдық үшін бірегей стандартты құру мақсатында IEEE ден жұмысшы тобы жаңа аса жылдам стандарттарды ойластыра бастады. 802.11 стандарттын ойластырушылар жүйенің жүздік архитектура ерекшеліктерін есепке алған. Неге жүздік? Өте қарапайым: толқындар белгілі-бір радиусқа әртүрлі жаққа таралатынын еске түсірсек болғаны. IEEE 802.11d стандарты физикалық канал және жүйелі жабдық параметрлерін анықтайды. Ол жиілік диапазонында передатчик бөліністерінің шешілген қуаттылығына тиісті ережелерді жазады. Бұл стандарт өте маңызды өйткені жүйелі жабдық жұмысы үшін радиотолқындар қолданылады. Егер олар көрсетілген параметрлерге сай болмаса, онда осы немесе жақын жатқан жиілік диапазонында жұмыс істейтін басқа құралдарға кедергі болуы мүмкін.

   IEEE 802.11е  жүйе бойынша әртүрлі форматты және маңызды мәліметтер жіберілетін болғандықтан олардың маңыздылығын анықтайтын және керекті приоритетті беретін механизмге қажеттілік бар. Осыған кепілдендірілген сапасы мен жеткізілуі бар видео немесе аудио мәліметтерді ағынды жіберу мақсатымен арнайы ойластырылған   IEEE 802.11е  стандарты жауап береді.

   IEEE 802.11f стандарты тұтынушы компьютердің бір кіру нүктесінен басқасына, яғни жүйе сегменттері арасында орнын ауыстыру кезінде жүйелі жабдықты аудентификацияменқамту мақсатында ойластырылғын. Сонымен қатар кіру нүктелері арасында мәліметтерді жіберу үшін қажет IAPP(Intel Access Point Protocol) қызметтік ақпараттармен алмасу хаттамасы іске кіреді. Бұл кезде жайлған сымсыз жүйе жұмысын тиімді ұйымдастыруға қол жеткіземіз.

 

39. Адаптер.

 

Айтылғандай,жүйелі адаптер бар жүйеге компьютерді (немесе басқа құралды) қосу үшін қызмет етеді. Жүйелі адаптерлардың жеткілікті көп түрлері бар. Олар бір-бірінен өндіруші, техникалық ерекшеліктерімен және интерфейсте түрімен ерекшеленеді. D-Link,ASUSTek,3Com Snrekom,Trednet және т.б компаниялар өндірген PCI және USB интерфейсі бар адаптерлар кеңінен таралған. Бұдан бөлек, қосымша құралдары бар адаптерларды кездестіруге болады, мысалы flash-немесе HDD жинақтаушы.

D-Link Air Xpert DWL-AG650.

D-Link Air Xpert DWL-AG650 жүйелі адаптері тиесілі бөліністермен (32-bit CardBus слоты) қамтылған ноутбуктер және тасымалданданушы компьютерлерге арналған. Бұл адаптердің ерекшелігі, ол IEEE 802.11а, IEEE 802.11b, IEEE 802.11g стандарттағы сымсыз жүйеде жұмыс істеуге қабілетті универсалды құрал болып табылады. Оны ноутбукке қосып, қандай да бір стандарттардың сәйкес келмеуі жайлы күмәндәнбауыңызға болады.

Қауіпсіздік сауалына қатысты, мұндай адаптер RADIUS сервері көмегімен TKIP хаттамасын және аутентификацияны қолдана отырып WPA қауіпсіздік хаттамсын қолдайды. Бұдан бөлек, WPA (Wareless Access Protokol, сымсыз кіру хаттамасы) ескі қауіпсіздік хаттамасының қолдауымен қамтылған. Мұндай адаптер IEEE 802.11g және IEEE 802.11b стандарттар жүйесінде жұмыс істей алады, сонымен қатвар мәләіметтерді 54 және 11Мбит/с сай жіберу жылдамдығымен қамтамассыз етеді. Құралды қосу үшін кез-келген компьютерде болатын 20 USB жылдамды порт пайдаланылады. Бұл құралды портқа қосып, бірден жүйедегі жұмысыңызды бастауға болатынын мәндейді. Адаптерда RADIUS сервері көмегімен ТКIP хаттамасын және аутентификацияны қолдана отырып WPA қауіпсіздік хаттамасын қолдау жүзеге асырылған. Бұдан бөлек, құрал WAP ескі қауіпсіздік хаттамасын қолдайды.

3 Com 11a(b/d Wireless PCI Adapter (3 CR DAG675).

3 Com 11a(b/d Wireless PCI Adapter (3 CR DAG675) сымсыз байланыстың жүйелі адаптері персоналды компьютердің PCI-слотына орнатуға арналған.

Бұл адаптердің ерекшелігі, ол IEEE 802.11а, IEEE 802.11b, IEEE 802.11g стандарттар жүйесінде жұмыс істеуге қабілеттілігі оны қолданыста универсалды етеді. Сонымен қатар IEEE 802.11а және IEEE 802.11g стандарт жүйелерінде жұмыс істеу кезінде мәліметтерді жіберу жылдамдығы 54 Мбит/с (108 Мбит/с – турборежимде) жетеді.

Осы адаптер қауіпсіздік пен аутентификация үшін көптеген қосымша жабдықтармен қамтылған, сатылымдағы сымсыз адаптерлардың ең беріктерінің бірі болып табылады. Ол WPA AES(128-битті кілт) және WEP(40/64,128 және 152 битті кілт) шифрлер хаттамасын, MD5,802.1 және ED аутентификация механизмдерін қолдайды.

Адаптерда күш түсіруді автономды теңдестіру (Auto-homous Load Balancing) механизмі бар екенін бөлек атап өтуге болады, ол мәліметтерді жіберудің максимальді жылдамдығына жетуге және жүйедегі жүріп жатқан графикке және қоршаған орта жағдайына тиісті байланыс таңдауға мүмкіндік беретін ақпаратты жіберудің жылдамдығын динамикалық өзгерту(DynamicRateShiffinq) механизміне мүмкіндік береді.

 

40. Көпір және маршрутизатор.

 

Көпір-олардың байланысуынан оралас жүйе пайда болатындай екі бөлек жүйелер арасында байланыс құруға арналған.

Сымсыз көпір ерекшеліктерімен кез-келген кіру нүктесімен немесе жүйенің іс-әрекет радиусында орналасқан басқа сымсыз көпірмен байланыс мүмкіндігін белгілеуге болады, және де өткізгіштік клиенттердің сымсыз жүйесіне қосылу мүмкіндігін де белгілеуге болады. Осы мақсаттар үшін сымсыз көпірге Ethernet-кабельді қосу үшін ең болмаса бір қя орнатады. Ереже жүзінде Ethernet 802.3 10/100 Base-Tx стандарт жүйесіне қосылуға мүмкіндік беретін RS-45 бөлінісі. Бұдан бөлек сымсыз көпірлерді жүйенің іс-әрекет радиусын үлкейту үшін пайдалануға болады, олар жеткілікті үлкен қуаттылығы бар қабылдаушы-передатчик түрінде көрсетіледі. Көпір-барлығына қажет болмайтын құрал. Оншақты компьютерден құралған сымсыз жүйенің функционирлеуі үшін көпір керек емес. Алайда, әр-түрлі топология мен технологиядан құралған ірі жүйе үшін көпір-өте қажет зат. Сымсыз көпірдің негізгі мақсаты сымды және сымсыз жүйе сегменттерін бірегей аралас жүйеге біріктіру. Сондықтан көпір моделін таңдау кезінде іс-әрекет радиусына көзделу керек, өйткені бқл сегменттер арасындағы ара-қашықтық аса үлкен болуы мүмкін. Міндетті түрде көпір, мүмкін қауіпсіздік хаттамаларына және мәліметтерді шифрлауына максимальді сәйкес келуін бақылаңыз.

Маршрутизатор.

Маршрутизатор-үлкен емес сымсыз жүйе үшін пайдасыз құрал, бірақ ірі офисті жүйе .шін ол аса қажет. Сымсыз жүйенің әртүрлі сименттер арасында пакеттерді маршутизациялаудан басқа,бұл құрал түрлі функцияларды атқарады. Оның көмегімен жүиені  ұзартуға,Интернетке жалпы кіруді жасауға ж/е т.б. болады. Егер сіз маршутизацияларды қолдансааңыз, онда оған маңызды жұмыс тағылады ж/е ол  әртүрлі (қалыпты емес)функцияларға ш болуы керек.Сондықтан маршрутизаторды таңдау кезінде енгізілген браидмауер,шектеулер тізімі ж/е Интернетте жұмыс кезінде қажет болатын пайдалы функцияларының болуына көз тасатау керек Бұл құрал жүйелі ж/е жүйенің әртүрлі сегменттерінде бола алатын құралдар арасында пакеттерді маршрутизациялауға арналған.Маршрутизацияның ең басты ерекшелігі-жүйенің берілген сигментіне н/е нақты құралға  арналған пакеттерді жіберумен фильтрациялау болып табылады. Маршрутизациядан бөлек сымсыз адаптерде RS-45 бірнеше бөліністері бар,оларға Ethernet 802.3 стандарт жүйесінің өткізгіштік клиенттерін қосуға болады.

 

41.Антенна.

 

Сымсыз жүйедегі антенна мәнін қайта бағалау қиын.Сымсыз жүйенің басты биті-кедергілер мен іс-әрекеттің кіші радиусы екені белгілі.Сонымен,әртүрлі қуаттылықтағы күшеиткіштері бар антенналарды пайдалана отырып,аса үлкен  қашықтықтарда сигналды қабылдауына қол жеткізуге болады,бұл көп жағдайларда маңызды роль атқарады. D-link DWL-50 AT. D-link DWL-50 AT антеннасы барлық бағытта болып табылады және ғимарат ішінде пайдаланады. Ол IEEE 802.11b және IEEE 802.11g стандарттар сымсыз жүйенің жабылу аумағын кеңейтуге мүмкіндік береді. Осы антенна Reverse SMA бөлінісімен қамтылған кез-келген сымсыз құралға қосылу үшін қолданылады. ANT 24-1201. D-link ANT 24-1201 - IEEE 802.11b және IEEE 802.11g стандарттар сымсыз жүйенің жабылу аумағын кеңейтуге мүмкіндік беретін мықты барлық бағытты антенна. Антенна корпусы ауа-райы жағдайына тұрақты материалдан жасалған, бұл құралды ғимарат сыртында пайдалануға мүмкіндік береді. Бұдан бөлек комплект құрамына найзағайдан қорғану блогы және жерлендіру кіреді.

 

42. Желідегі құқықтық мәселелер

 

1. Табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар кезінде байланыс желілерін басқаруды уәкілетті орган ҚР заңдарына сәйкес, ҚР үкіметі айқындайтын тізбе бойынша мемлекеттік органдардың байланысын басқару орталықтарымен және табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар саласындағы уәкілетті мемлекеттік органмен, сондай-ақ қарауында телекоммуникация желілері бар уәкіллетті мемлекеттік органмен өзара іс-әрекет жасай отырып жүзеге асырады.
2. Мемлекеттік органдардың табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар болған кезде, үкіметтік байланысты қоспағанда, байланыс желілері мен құралдарын басымдықпен пайдалануға, сондай-ақ олардың қызметін тоқтата тұруға құқығы бар.

Табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар кезінде байланыс операторларының байланыс желілері мен құралдары пайдаланған кезде олардың шекке шығындарын өтеу ҚР үкіметі айқындайтын тәртіппен жүзеге асырылады.

3.  Байланыс желілері мен құралдарының иелері адамдар өмірінің теңіздегі, жердегі, ауадағы, ғарыш кеңістігіндегі қауіпсіздігіне, ҚР қорғаныс, қауіпсіздік және құқық тәртібін қорғау саласында шұғыл іс-шаралар жүргізуге қатысты барлық хабарламаларға, сондай-ақ табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар туралы хабарламаларға абсолюттік басымдық беруге тиіс. 

 

43,44.Радиотолқындар

 

      Радиотолқындар дегеніміз – электромагниттік тербелістер, оларды генераторлар таратады. Сөйтіп кеңістікте радиотолқындар былайша айтқанда энергия тасымалдайды және таралу жылдамдығы 3*10^-8 м/с жарықпен бірдей таралады. Оның шағылу, сыну сияқты қасиеттері бар. Радиотолқындар электромагниттік тербелістер сияқты жиілікпен, толқын ұзындығымен және қуаттылығымен сипатталады. Радиотехникада қолданылатын радиотолқындардың жиілігі 30 кГц – тен  3000 ГГц – ке дейін өзгереді.

Радиотолқындардың диапазондарға бөлінуі олардың таралу ерекшеліктеріне байланысты анықталады. Радиотолқындардың әр түрлі диапазондарда таратуын таңдау кезінде жібереді немесе олардың әртүрлі диапазонда жұмыс істеуін ескеру қажет.

 

Радиотолқындардың диапазондарының атаулары	Толқынның диапазондық шкаласы	Толқынның диапазондағы жиілігі	Қолданылу аймақтары
Өте ұзын	10-100 км	30-3кГц	Радионавигация, радиобайланыс
Ұзын	1-10 км	300-3кГц	Радиобайланыс, радиохабар
Орта	100-1000м	3-0,3МГц	Радиохабарлар, радиобайланыс
Қысқа	10-100м	30-3МГц	Радиохабар, радиобайланыс

 

45. Кабель стандарттары

 

Жүйе тым үлкен болғанда, ерте ме кеш пе маршрутизатор немесе көпірді қолдануға туре келеді. Сонымен бірге, жүйенің сымсыз сегментін сымдымен біріктіру қажет. Бұл жағдайда RG-45 бөлінісі бар шнур дайындауы керек, өйткені дәл осы бөлініс маршрутизатор панелінде орналасқан. Көбінесе керекті кабель кіру нүктесімен бірге беріледі, алайда оның ұзындығы, ереже жүзінде белгісіз бюолады. Үлкен ұзындықтағы кабельді дайындау үшін келесі іс-әрекеттерді орындаймыз:

1. Қысатын аспапты дайындаймыз, RG-45 екі коннекторы және 2 резиналы қалпақша (монтаждан кейін коннекторды жабу үшін).
2. Ұзындығын анықтап алу, екі шетін ұқыпты кесеміз. Алдын ала әрбір шетіне резиналы қалпақшаны оның кең бөлігі кабель соңына қарайтындай етіп кигізу керек.
3. Кабель ұштарынан 12-15мм ұзындықта болатындай сыртқы изоляция бөлігін шешеміз. Бұл үшін қосатын аспаптың кесушісін немесе пышақты қолдануға болады.
4. Кабельдің сыртқы изоляциясын шешкенде,сіз жұпты бұралған 4 жұп сымды көресіз.Олардан бір-бірімен бөліп тегістеу қажет.
5. Келесі қадам-сымдарды жүйелі стандартқа сай өзара орналастыру.R6-45 кабельі құрылып жатқанда бұл стандартты ұстау міндетті.
6. Сымдарды келтірілген мысалдағыдай орналастыру қажет,олардың ұзындығы 15мм-н аспайтынша көз жеткізіңіз.Қажет болса сымдарды керек ұзындыққа дейін қысқартқан жөн.
7. Коннекторды сол қолыңыздың (егер сіз оңқай болсаңыз)екі саусағымен ұстаңыз және оны бөлініс терезесі жоғарыда,ал пластмассалы жабындысы (защелка) төменде болатындай етіп орналастырыңыз.
8. Оң қолдың екі саусағымен қысып ұстаңыз, ары қарй сымдарды коннекторге кіргізіңіз,ол үшін олардың ұштарын ақырын  бөлніс айнасына  кіргізіңіз.Бұл кезде сымдардың орналасуының біркелклігін  міндетті түрде бақылаңыз.
9. Сымдарды коннекторге тығыз кіргізгеннен сең таңдалған стандарт бойынша олардың орналасуының дұрыстығына тағыда көз жеткізіңіз.Содан соң коннекторды қысатын аспаптың тиісті ұлшығына қойып,аспапты қатты қысыңыз,сымдарды коннекторге фиксирлеңіз.
10. Қысылған коннекторге резиналы колпачокты кигізіңіз,сымдар мне коннектор байланысатын орындарын қорғау үшін жүргізіледі.Кабель қолданысқа дайын.

 

46. UTP – кабель.

 

Бұралған жұп – жүйелі кабель түрі, сигналды жіберу кезінде өзара баланысуды төмендету үшін бір-бірімен оралған (ұзындық бірлігіне бірнеше санды бұрандалармен) және пластикалық қабатпен камтылған, бір немес бірнеше жұп оқшауланған проводниктерді көрсетеді. Ethernet, ARSNet және token ring секілді көптеген технологияларда жүйелі тасушы ретінде өолданылады. Қазіргі уақытта, өзінің арзандылығы мен орнатылу оңайлығының арқасында локальды жүйені құру үшін кеңінен таралған түрі болып табылады.

UTP – кабельінің бірнеше категорилары бар, олар – САТ1-ден САТ7-ге дейін нөмірленеді және тиімді өткізетін жиілікті диапозонды анықтайды. Экрандалмаған бұралған жұп категориялары EIA/TIA 568 (коммерциялық ғимараттарда жүргізудің (сымдандырудың) американдық стандарты) стандарттарында жазылған.

САТ1 UTP – кабельі – (жиілік жолағы 0,1 МГц) телефонды кабель, бар жоғы бір жұп, Ресейде «лапша» деп танымал. АҚШ-та ертеректе пайдаланылған және проводниктері бір-бірімен оралып тұрған. Тек дауысты немесе мәліметтерді модем көмегімен жіберуге ғана қолданылады.

САТ2  UTP – кабельі – (жиілік жолағы 1 МГц) кабельдің ескі түрі, проводниктердің екі жұбы, 4 МБит/с дейін жылдамдықта мәліметтерді жіберуді қолдаған, token ring және ARSNet жүйелерінде пайдаланылған. Қазір кейде телефонды жүйелерде кездеседі.

САТ3 UTP – кабельі – (жиілік жолағы 16 МГц) 10 BASE-T және token ring локальды жүйелерін құру үшін қолданылған, 10 МБит/с дейін ғана мәліметтерді жіберу жылдамдығын қолдайды. Алдыңғы екеуіне қарағанда IEЕЕ 802.3 стандарт талаптарына жауап береді. Бұл да қазіргі уақытқа дейін телефонды жүйелерде кездеседі.

САТ4 UTP – кабельі – (жиілік жолағы 20 МГц) token ring, 10 BASE-T, 10 BASE-T4 жүйелерінде қолданылған, мәліметтерді жіберу жылдамдығы 16 МБит/с аспайды, қазір пайдаланылмайды.

САТ5 UTP – кабельі – (жиілік жолағы 100 МГц) көбіне бұралған жұп деп атайтын кабель осы, жіберудің жоғары жылдамдығының арқасында, екі жұбын пайдаланғанда 100 МБит/с дейін және 4 жұбын пайдаланғанда 1000 МБит/с дейін жетеді, коипьютерлік жүйеде қазіргі уақытқа дейін пайдаланылып жатқан кеңінен тараған жүелі тасушы болып табылады. жаға жүйелерді жүргізу кезінде бірнеше жаңарған, жоғарғы жиілікті сигналдарды жіберетін САТ5е (жиілк жолағы 125 МГц) кабелін пайдаланады.

САТ6 UTP – кабельі – (жиілік жолағы 250 МГц) Fast Ethernet және Gigabit Ethernet жүйелерінде қолданылады, 4 жұп проводниктен тұрады және мәліметтерді 10000 МБит/с жылдамдыққа дейін жіберуге қабілетті. 2002 жылдың маусымында стандартқа қосылған. САТ6е категориясы да бар, онда өткізілетін сиганл жиілігі 500 МГц-ке дейін көбейтілген. IEЕЕ мәлімтеттері бойынша 2004 жылы орнатылған жүйелердің 70%-ы САТ6 категориясындағы кабельді пайдаланған, алйда бұл сәнге үлесу ғана болуы мүмкін, өйткені САТ5 және САТ5е кабельдері 10 GBASE-T жүйесіне шамасы келеді.

САТ7 UTP – кабельі – бұл кабель түріне спецификация әлі қолдандырылмаған, мәліметтерді жіберу жылдамдығы 10000 МБит/с-қа дейін, өткізілетін сигнал жиілгі 600-700 МГц-ке дейін. Бұл кабель категориясы экрандалған.

 

47. Кабельді сымдардың негізгі мінездемелері. Оптоволоконды кабель.

  

 Жарықтүсірушімен электромагнитті энергияны жіберу толық ішкі көріну эффектісіне негізделген. Жарық сәулелері екіқабаттық жарықжүруші жүрекшесіне кіріп әртүрлі сыну көрсеткіштері бар екі орта шегінде толық ішкі көріну есебінен сырт жағынан ішкі жүрекшеде ұсталынып тұрады.

Сурет. Сатылы және градиентті талшық.

Бұл эффектті жүзеге асыру үшін әртүрлі сыну көрсеткіштері бар екі қабат құрылады. Сыну көрсеткішінің қалай өзгеруіне байланысты талшықтың екі түрін ажыратады: сыну көрсеткіштерінің сатылы және градиентті (бір қалыпты) өзгерулері. Ереже жүзінде екі қабат кварцты айнадан жасалынады.

Жарықтүсірушіде басқа таралу орталары секілді өзінің стуктурасы мен параметрлері мен ерекшеленетін бағытталған толқындардың көптеген түрлерінің таралулары мүмкін. Жарықжүруші параметрлеріне байланысты онымен бір ғана жалғыз мода, немес көптеген модалар таралуы мүмкін. Осы параметр бойынша жарықжүрушілер бір модалық және көп модалық болып бөлінеді.

Жарықжүрушілер өлшемдері дәреже арқылы екі сандармен белгіленеді: бірінші сан-микрондардағы орталық тамырының диаметрі, ал екіншісі-қабат диаметрі.

Компьютерлік жүйеде көбінесе талшықтардың келесі өлшемдері пайдаланылады:

-8/125 мкм- бір модалы талшық , сыну көрсеткіштерінің сатылы өзгерілуімен

-50/125 мкм- сыну көрсеткішінің градиентті өзгеруі бар көпмодалы талшық

-62,5/125 мкм-сыну көрсеткіштерінің градиентті өзгеруі бар көп модалы талшық.

 

48. Коаксиальды кабель.

 

Коаксиальды кабель (коаксиальды жұп) – сымдары ось бойынша орналасқан және оқшаулаумен бөлінген жұп.

Коаксиальды кабель (латын тілінен со – бірге және ахіs – ось, яғни ось бойынша) және де коаксиал деп танымал – ось бойынша орналасқан орталық проводникпен экраннан құрылатын электрикалық кабель және жоғарғы жиілікті сигналдарды жіберуге арналған.

Коаксиальды кабель келесілерден тұрады:

• А – жарықстабилизирленген (яғни, күннің ультракүлгін сәулелеріне тұрақты) полиэтилен қабатынан (сыртқы әсерден қорғау мен оқшаулау үшін қолданылады);
• В – аллюминий қабатымен қапталған оплетка, фольга түріндегі сыртқы проводниктен (экраннан), пленкадан және оның комбинациясынан және де гофрирленген трубкадан металикалық ленталар бұрандасынан, мыстан, мысты немесе аллюминий ерітіндісінен;
• С – сыртқы және ішкі проводниктердің өзара орналасу (ось бойынша) тұрақтылығымен қамтамасыз ететін толық (полиэтилен, көпіршіген полиэтилен, толық фторопласт, фторопластты лента және т.с.с) немесе жартылай ауалы (кордельді – трубалық бұранда, шайбалар және т.б) диэлектрикалық толтырылу түрінде орындалған оқшаулаудан;
• D – біреулік тіке сызықты немесе сприальға орлған сым көп тармақты сым, трубка, мыстан, мысты ерітіндіден, аллюминийлі ерітіндіден, мыстанған болаттан, мыстанған аллюминийден, күмістенген мыстан орындалған түріндегі ішкі проводниктен тұрады.

Екі проводник орталықтарының және орталық тамыр диаметрі мен экран арасындағы белгілі қатынастың сәйкес келуі арқасында радиальды бағыттағы кабель ішінде нөлге дейін, сәулелендіруге жұмсалатын электромагнитті энергияны төмендетуге мүмкіндік беретін тұрушы толқын режимі құрылады. Сол уақытта экран сыртқы электромгнитті кедергілерден қоғаумен қамтамасыз етеді.