Сертификаттау

Тақырыбы: Сертификаттау

Мазмұны


1	Сертификаттауды дамытудың жағдайы және негізгі даму бағыттары
2.	Қазақстанда және шет- елде сертификаттаудың даму тарихы және қазіргі кездегі даму бағыттары. Сәйкестікті растаудың салалық ерекшеліктері
3	Сертификаттаудың негізгі ұғымдары мен анықтамалары. Сертификаттау саласындағы терминдер мен анықтамалар. «Техникалық реттеу туралы» заңда пайдаланатын негізгі ұғымдар мен анықтамалар
4	Сәйкестік шкаласы. Өндіруші мен тұтынушының тәуекелдері
5 .	Сертификаттаудың құқықтық негіздері Сертификаттау саласындағы ҚР заңдарының құрылымы және негізгі ережелері
6.	Өнімнің, процестердің, жұмыстар мен қызметтерд ің СР бойынша органдар (ӨПЖҚ). ӨПЖҚ СР түрлері. Өнімнің қауіпсіздігін камтамасыз ететін талаптар
7.	Сертификаттау және сәйкестікті растау саласындағы терминдер мен анықтамалар
8	Сәйкестікті растау процестерін ұйымдастыру СР жүргізу сұлбалары, СР жургізу тәртібі, сәкестікті растауға сынау
9	Міндетті және ерікті сертификаттау
10	Өнімді сертификаттау тәртібі
11	Сапа басқару жүйелерінің (СБЖ) сәкестігін растау.Шетелде сапа жүйелерінің СР тәжірибесі
12.	Өндірісті сертификаттау тәртібі
13.	Сапа жүйесін сертификаттаудың тәртібі мен ережелері

1. Сертификаттауды дамытудың жағдайы және негізгі даму бағыттары.

Сертификаттауды дамытудың жағдайы және негізгі даму бағыттары.

Өнім мен қызмет сертификатты міндетті. Ол сапаның арнайы тұжырымы ретінде қарастырылады және көбінесе өнімнің бәсекелестігін анықтайды, бұл дегеніміз өнімнің дамуы, оның рентабельділігі мен тиімділігі.

Сертификацияның барлық түрлері мамандардың жоғарғы компетенциясында негізделеді, олар оның процедураларын өткізеді, сондай-ақ нормативті - әдістемелік құжаттар жасайды. Сертификат бойынша жұмыс тәжірибесі стандартизация, сертификация және сапа басқару сұрақтары бойынша мамандарды даярлаудағы терең қажеттілікті көрсетеді.

Сертификация сөзі латын тілінен аударғанда «дұрыс жасалды» дегенді білдіреді. Өнім «дұрыс жасалғанына» көз жеткізу үшін, оның қандай талаптарға сай келетінін және осы сәйкестіктің сенімді дәлелін қалай алуға болатынын білу керек. Халықаралық тәжірибеде бундай дәлелдің жалпы мойындалған тәсілі ретінде сертификация жүреді.

Өнімнің әрі қарай қолданылуы немесе тутынылуы үшін шығарылатынын белгілі. Өмірлік ағымның жалпы тізбегінде өнім даярлаушы «бірінші жақ» болып есептеледі және ол әрине жақсы өнім шығарды деп есептейді, тутынушыларды қанағаттандыратындай.

Бұл тізбектегі «екінші жаққа» сапаны өнім алуды қалайтын тутынушы жатады.

Тутынушының бағалауына өнімнің кейінгі тағдыры тәуелді.

«Үшінші жақ» яғни арбитріне тутынушы мен даярлаушыдан тәуелсіз ұйым немесе тұлға жатады. Сәйкестікті бағалаудағы халықаралық тәжірибеде ең көлемді және өнімді болып үшінші жақ өткізген сынақ нәтижесі жатады.

«Сертификация» терминінің алғаш рет стандарттау жөніндегі халықаралық ұйымның сертификация сұрағы бойынша кеңес анықтап, ұйымдастырған (СЕРТИКО) және 1982 жыл №2 ИСО мәлімет жетекшілігіне енгізілген. «Стандарттау, сертификация және сынақ зертхананың аккредитация аймағындағы анықтамалар мен жалпы терминдер». Осы құжатқа сәйкес сертификация сәйкестік белгілі немесе сәйкестік сертификаты нәтижесімен куәландірілетін әрекет ретінде анықталды, мұндағы киім немесе қызмет нақты бір стандартқа немесе басқа нормативті құжатқа сәйкес келеді. Бұл анықтама бүгінгі таңда «сертификация жүйесінде» қолданылған сертификация ұғымының негізіне қойылған. Қазіргі таңда сәйкестік сертификаты ұғымы арқылы үшінші жақ қызметтік түсінуге болады.

1982 жылы берілген анықтамамен салыстырғанда «сәйкестік сертификаты» ұғымына бірнеше өзгерістер енгізілген.

Біріншіден, сертификация енді үшінші қызметінен байланысты, олар қарастырылған сұрақта қатысатын жақтан тәуелсіз болып есептелетін орган немесе тұлға болып есептеледі. «Үшінші жақтың» өте нақты ұғымы сәйкестік сертификациясының анықтамасындағы басқа терминдер сияқты жөнінде қарастыралады.

Екіншіден, сәйкестікті бағалау бойынша қызмет міндет қызмет болып жүргізіледі, бұл нақты ереже, процедура және басқаруға қойылатын сертификацияның қатаң жүйесінің бар екендігі жөнінде дәлелденді. Үшіншіден, сәйкестік сертификациясын тарату аймағын барынша кеңейту. Қазіргі таңда оларға өнім, процесстер және қызметтер жатады, сонымен қатар кәсіпорындағы сапа мен персональды басқару процесстері.

Осының барлығы сәйкестікті орнату процесі ретінде сертификациясының тұрақты дамуын білдіреді және оны толықтандырылған нарық қатынасы үшіне өткіз қажеттілігін көрсетеді.

2. Қазақстанда және шет- елде сертификаттаудың даму тарихы және қазіргі кездегі даму бағыттары. Сәйкестікті растаудың салалық ерекшеліктері

1. Қазақстанда және шет- елде сертификаттаудың даму тарихы және қазіргі кездегі даму бағыттары.

2.Сәйкестікті растаудың салалық ерекшеліктері

Алдыңғы қатарлы экономикалық державалар біздің ғысырымыздағы 20-30 – шы жылдары сертификация процесін дамыта бастады. 1920 жылы Немістің стандарт институты Германияда DiN стандартының сәйкестік белгісін бекітті, олар өнімнің барлық түріне таратылды, газ жабдығын, су жабдығын және кейбір басқа өнімдерді есептегенде DiN белгісі сауда белгісін қарғау жөніндегі белгімен сәйкес ФРГ – да тіркелді.

Өнімнің нақты түрінің сертификация мысалына, Электротехникалық және электронды жабдық сертификациясының жүйесі ретінде қолданылады, немістің электротехникалық ассоциациясы мәні арқылы қызмет етеді. Бұл 20- шы жылдардың басында біздің елімізде шығарылған жүйенің бірі. DiN келісімі бойынша ол электротехника, электротехника және байланыс аймағында ұлттық стандарттың жасалуын ұйымдастырады, және осы жабдықтың сертификация жүйесінің жетекшілігін іске асырады. Ол қолдану және сынақ бойынша институтты қамтиды, оның өзінің сынақ бөлімі бар және өлшем құралын тексерудің ұлттық орган жункциясын орындайды.

VDE мәні арқылы өзінің сәйкестік стандарты белгісімен сертификацияның төрт жүйесі әрекет етеді.

тұрмыстық қолданц үшін арналған электротехникалық жабдық, жарықтагдырғыш жабдық, қауіпсіздік трансформаторы, телевизиялық және радиожабдық және т.б.
электрлік кабель және шнурлар
одан бөлінген электромагнитты кедергі жабдығы
электронды техника өнімдері.

Сертификацияның алғашқы үш жүйесі міндетті болып есептеледі. Сертификация жүйесінің тәжірибелік жетекшілігін сынақ және қолдану жөніндегі институт іске асырады, олар мынадай қызметтерді жүргізді: стандарт сәйкестігіне өнімді сынау, периодтың бақылау сынағын жүргізу үшін арналған үлгілі таңдау және өнімнің шығарылуын бақылау; сынақ және зерттеу, ал қажет болғанда электротехника өндірісіне надзор арнайы келісім негізінде басқа мойындалған ережелермен сәйкес даярланған, электронды өнім.

Осылайша VDE сертификациясы үшінші жақ өткізетіні сертификацияға жатады, және даярлаушы – кәсіпорын ретінде жан – жақты шаралардың ең көп мөлшерін қарастырады, сынақ зертханасы және надзор органы, бұл өнімнің қажетті сапасының деңгейіне кепілдік етуге мүмкіндік береді.

Ұлыбританияда сертификация Германиядағыдай өнеркәсіпьің көп саласын және тауар түрлерін қамтиды. Бұл елде сертификацияның бірнеше ұлттық жүйесі қызмет көрсетеді, ең ірісі – Британияның стандарт институты. Осы жүйеде сертификатталған өнім үшін, Британдық стандарт сәйкестіктің арнайы белгісін бекіткен, заңмен тіркеліп қорғалған. Ұлыбританиядағы сертификация негізінен жақсы сипатта жүреді, айлықтарын есептегенде, онда стандарт басшылығының шешімімен қолдануға міндетті.

Францияда 1938 жылы декрет NF белгісіндегі сертификацияның ұлттық жүйесі жасалды. Жүйенің жалпы ұйымдастырылуы мен жауапкершілігі үшін жауапкершілік стандартизация жөніндегі францздық ассоцияуияға енгізілген. (AFNOR). NF белгідегі сертификация жүйесі бекітілген ережеге сәйкес сертификациядан өткен өнімді білдіреді, францздың стандарт талабын толығымен қанағаттандырады. Осылайша, жүйе негізінде AFNOR бекітіп, даярлаған. Ұлттық стандарт тур NF белгісі сауда және сервистік белгі жөніндегі белгімен сәйкес францияда тіркелген.

Екінші әлемдік соғыс аяқталған соң жүйені тәжірибелік функциялау басталды. Қазіргі таңда ол сертификацияның 75 жүйесін құрайды, олардың әр қайсысы өнімнің нақты топтарында таралады. Мысалы, тұрмыстық құрал және машиналар бойынша сертификацияның 15 ұлттық істе, NF белгісіндегі сертификацияның ұлттық жүйесі децистрилизация принципінде негізделеді, AFNOR және жүйенің жетекшілік ететін кедесінде шешілетін маңызды сұрақтарды қоса есептегенде.

1981 жылдан бастап ұлттық ұйым сертификация жөніндегі Францияның толыққанды органымен Франция басшылығы болып танылған. Олардың арасында ең маңыздысы, әрине, AFNOR. 1978 жылғы тутынушыларды қорғау және ақпарат жөніндегі заңға сәйкес, 1980 жылдан бастап сапа сертификаты, сипаттары тәуелсіз ұлттық органмен бақыланатын дәлелдейтін өнім белгідері ретінде анықталған.

1 кесте. ЕС мүшелігіндегі елдер.

Елдер Кірген жылы Елдер Кірген жылы

Франция 1958 Ирландия 1973

ФРГ 1958 Греция 1981

Италия 1958 Португалия 1986

Бельгия 1958 Испания 1986

Люксембург 1958 Австрия 1995

Ұлыбритания 1973 Швеция 1995

Дания 1973 Финляндия 1995

Батыс Европа елдеріндегі сертификацияның Ұлттық жүйесінің көп болуы, осы елдердің нормативті құжаттарында негізделіп, біріңғай өнім әртүрлі көрсеткіш бойынша әртүрлі әдістермен бағаланған жағдайға әкеліп соқты. Бұл Европалық Одақ елдері – мүшелері арасындағы саудаға техникалық кедергі болды және ішкі шекарасыз кеңістік жасау идеясын құруға кедергі болды, онда адамдар тауар және қызметті еркін араластыру қамтамасыз етілді.

Сәйкестік сертификациясындағы ерекшілік әкімшілікті аспектілерге де қатысты болды. Нәтижесінде әртүрлі нормативті құжаттармен негізделген техникалық барьерлер, сертификация процедурасын қайталау жолымен импортер – елдерде алыстатылды, олар экспортер елдерде іс жүзіндегі ереже бойынша өткізілген.

Бұл мәселенің шешімі 1989 жылы 21 желтоқсанда, ЕС кеңесі “сертификация және сынақ бойынша глобальді концепция ” құжатын қабылдаған кезде табылды. Бұл құжаттың негізгі идеясы, біріңғай европалық норма бойынша құрылған, аккредитация, сертификация сияқты инструменттерді қолдану жолымен тауарлар мен қызметтерге сенім ұйымдастырудан тұрады. Бұл өнім сапалылығы мен үйлесімділігімен дәлелденуі керек.

А елі Б елі

Аккредитация жөніндегі орган	сенім	Аккредитация жөніндегі орган
Сертификация жөніндегі орган		Сертификация жөніндегі орган
Сынақ зертханасы		Сынақ зертханасы
Өндіруші		Өндіруші
Тауар қызмет, процесстер		Тауар қызмет, процесстер

Сапа және компетенция

1 сурет “Глобальді концепция ” жиегіндегі процестер қызметтер және тауарларға сенім ұйымдастыру. ЕС.

“Глобальді концепцияның ” негізгі бағыттарын асты тезисте көрсетуге болады:

осы стандарттарға сәйкес сертификация және ЕИ 2900 сериялы сапалы қамтамасыз ету бойынша стандарттың жалпы қолданысын көтермелеу;
45000 сериялы стандартты қолдану, сертификация және сынақ зертханасы бойынша органдарға қойылған аккредитация кезіндегі талаптарды бекітетін.

- аккредитациялау орталықтандырылған ұлттық жүйенің жасалуын көтермелеу.

- заңды түрде реттелмейтін аймақта сертификация және сынақ бойынша ұйым құру.

- ЕС елдерінде сертификация және сынақтың инфрақұрылымын дайындау.

- сынау және сертификаттың өзара талғамдары жөніндегі үшінші елдермен келдісім шарт жасау.

Еуропалық елдердің ұсыныстарын тәжірбие жүзінде өткізу үшін аккредитация жөніндегі көптеген ұйымдар негізін қалады., олар халықаралық сауда үшін жасалған шартты жеңілдету, аккредитация әдістемелерін гармондау; сертификация, аккредитацияны өзара мойындау , сынақ нәтижесін және өлшем құралын калибровкалауды: сынақ сапасын көтеру сияқты мақсаттарды ұстанады. Сертификацияны өзара мойындау үшін өнімнің нақты түрі бойныша келісім өте маңызды, мысалы кабельдер немесе сындардағы сәйкестік белгісін икемдену процедурасын анықтау бойынша келісім немесе медициналық электроприборларды маркалау бойынша ЕМЕДІСА келісім.

АҚШ- тағы Батыс Еуропа елдерінен айырмашылығы сертификацияның біріңғай ережесі болмайды немесе сертификация жөніндегі біріңғай ұлттық орган. Әртүрлі ассоциация – даярлаушыларда жасалған жүздеген жүйе істе, жеке компанияларда. Мұндай ереже стандартизациясымен елде-стандарттар әртүрлі статусы бар жүздеген ұйымдармен жасалады.

Сертификация жөніндегі біріңғай ұлттық органның жоқ болғанына қарамастан, онда сертификация жөніндегі жұмыстың жалпы жетекшілігі енгізілер еді, іс – жүзіндегі сертификациялық жүйе үшін жалпы критерийлер жасау бойынша қадамдар қолданылады.

Бұл үшін сынақ зертханасының аккредитациялық ұлттық жүйесі құрaлды, сертификациялық жүйені тіркеу жүйесі ұйымдастырылады.

Сертификация ұлттық және халықаралық денгейде сапа кепілі болды (1 кесте). Сондықтан сертификацияның міндеттілігін бекітетін заңдылықтар жоқ, сақтандыру компаниясының ұлттық зертханасы газ өнеркәсібінің американдық кәсіпорын зертханасы үибраска штатындағы ауыл шаруашылық техникалық сынақ орталығы сияқты ұйымдары құрылған сертификация жүйесі қолданылады.

Батыс еуропа елдері сертификация жүйесін батыс еуропа елдерге ұқсас дамытты. Экономикалық өзара шешім кеңес жиегіндегі сертификатциялық сұрақтарындағы интеграция бойынша жұмыстар 70-ші жылдардың аяғында басталды.

“Екі жақты келсім бекіту үшін өнім сапасын бақылау және нәтижелерді өзарамойындаудың негізгі принциптері ” жасалады және “өнім сапасын бақылау және сынақ нәтижесін өзара мойындау жөніндегі мойындауға екі жақты келсімнің типтік формуласының” әдістемелік материяалдары жасалады.

1980 жылы СЭВ иниституты стандартизация бойынша “өнімді сынау нәтижесін өзара мойындау үшін арналған құрылым ұйымын қарастырады.” Құрлымды басқаратынжелі жасау болжалуы сондай-ақ аккредиттенген сынақ зертханасы, олар өткізілген сынақтың сенімділігі мен объективтілігіне қамтамасызету керек болады, сертификат пен сынақ хаттамасын дұрыс өрлеу.

80-жылдардың соңындағы белгілісаяси жағыдай СЭВ жиегіндегі жоспарларды қолдануға беріледі, бірақ әлемдік эканомикадағы интеграциялық процестер әлеуметтік лагердегі бұрынғы елдерді дамуға және сертификаттау процестерін іске асыруға мәжбүр етеді, оларды жалпы европалық және әлемдік стандарттармен сарапталады.

Ресей федерациясындағы өнім сертификациясы ал бұған дейінгі КСРО-да, ЦК КПСС және КСРО министерлер кеңесін орнатудан соң 1979 жылы дами бастады. ГОС стандартқа министрлік және ведмоствамен бірігіп өндірістік-тұрмыстық белгідегі өнімнің маңызды түрлерін мемлекеттік сынау бойынша басты ұйымды бекітуге тапсырыс беріледі. Мұндай жүйенің мақсаты өнім сапасының оперативті бағалануы мен сенімділігін қамтамасыз ету болы, техникалық іске асырылмаған өндіріске аударуды іске асыру, конструктивті және техналогиялық өңделген өнім, сондай-ақ шығарылған өнімнің сапа тұрақтылығын жүйелі бақылау. Сол жылдардағы сынау жүргізу зертханасы үшін арналған база болады. Бірақтан мемлекеттік сынақ жүргізу орталығы жұмыс жасаған критери сертификаттау кезіндегі сынаққа қойылған талаптар мен келісіледі. 1986 жылы қабылданған “КСРО дағы РД 50-598-86 машина құрлысы өнімнің сертификация жөніндегі уақытша ереже” ұйымдық-әдістемелік құжат болды, сертификаттау бойынша екі жақты шешім немесе сертификациялау бойынша жұмыстың негізгі ережелерін бекітеді.

Осы ережеге сай, КСРО-дағы машина құрлысы өнім сертификаттау бойынша жұмыстар төмендегідей бағытта өткізіледі.

-сертификатцияға өткізілетін өнімнің тізімдерін анықтау;

-Өнімге қосылған сертификациялық талаптарды бекіту және оларды осы өнімнің нормативті-техникалық құжаттамасына енгізу;

-нақты өнімді сертификациялауды жүргізу ережесін бекіту құжаттар жасау;

-даяарлаушы кәсіпорнында сертификатталған өнім өндірісін аттестациялау;

-сертификациялық сынақ үшін анықталған сынау ұйымын аккредитациялау;

-сертификацияға жіберілетін өнімді сынау;

-сәйкестік белгісін орнату немесе сертификат шығару;

-сертификатталған өнім сапасын бақылау және елімізде сертификация жүргізу;

-нақты өнім сертификациясының халықаралық жүйесіне қатысу немесе көпжақты келсім бекіту немесе сынақ нәтижесін өзара мойындау;

Осылайша 90-шы жылдардың басында Ресейде сертификацияның ұлттық жүйесін құру үшін арналған нормативті және техникалық база үйлестірілуі сертификация заңдылығы тұтынушы құқығын қорғаудың міндетті процедурасы ретінде 1992 жылы Ресей федерациясының “Тұтынушы құқығын қорғаушешіміндегі” іске қосылады.1922 жылы 1 мамырдан баста ГОСТ міндетті сертификация жүйесі іске қосылды.

“Cертификация жөндегі” Қазақстан Республикасының заңына сәйкес “ сертификация” термині тұтынушы мен даяарлаушыға тәуелсіз органының жазбаша тұжрымы дегенді білдіреді, өнім сәйкестігі, нормативті құжаттарда бекітілген.

Өнім сертификациясы нормативті құжаттардағы бектілген талаптарға сай, өнім сәйкестігін дәжересіндегі мақсатындағы өткізілетін шаралардан тұрады.

Өнім қауіпсіздігі сұрақтары, денсаулықты,өмірді және адам мүлкі мен қоршаған ортаны қорғау заң белгіні сапасыз өнім шығаруға қарсы өндіруші жауапкершілігін бекіту, екінші жағының орындауға міндетті шығарылған өнімге сипатына қатысты ең аз талаптарды орындауға бекітуге заң билігіне артады.

Сертификация объектілеріне өнім, қызмет, процестер, жұмыстар және сапа жүйесі жатады.

Сертификация бойынша жұмыс жүргізу нәтижесіне сәйкестік сертификаты жатады. Сертификацияның мемлекеттік жүйе ережесі бойынша шығарылған құжат.

Қазақстан республикасының сәйкестік дәлелдейтін сәйкестік сертификаты нәтижесіменғана өткізіліп қоймайды, сондай-ақ сәйкестік жөніндегі декларация.

Сәйкестік жөніндегі декларация-бекітілген талаптарға өнім сәйкестігін куәландыратын, үлгі сертификациясының мемлекеттік жүйесімен бекітілген жеткізуші құжаты.

Сәйкестік жөніндегі декларацияның сәйкестік сертификатымен заңды күші болады.

Қызмет пен өнім тізімі, олардың сәйкестігі сәйкестік сертификатымен немесе сәйкестік туралы декларациямен дәлелдеуші керек. Қазақстан республикасы өкіметінің орнатумен бекітіледі.

Сәйкестік сертификатсыз міндетті сертификацияға жататын қызмет, өнім, жұмысты жүргізуге тиым салынады.

Қазақстан Республикасында сертификациядан өтпеген міндетті сертификацияға жаттатын, қызмет, жұмыс, өнімді жарнамалауға тиым салынады.

Сертификация шешіміндегі Қазақстан Республикасының заңын бұзған тұлға қазақстан Республикасының заңына сай сертификацияның негізгі мақсатын жүргізеді, оларға:

-өнім қауіпсіздігін, процестер, жұмыстар, қамтамасыз ету, қоршаған ортамен азамат мүлкін қорғау;

-Қазақстан біріңғай тауар саудасында заңды және жеке тұлғаның қызыметі үшін қажетті жағыдай жасау, сондай-ақ халықаралық экономикалық, ғылыми-техникалық серіктестікте және халықаралық саудаға қатысу еркін.

Сертификация мақсатына сондай-ақ мыналарды жатқызуға болады:

-өнімді комплектті таңдауда тұтынушыларға әрекет ету;

-жағымсыз даярлаушыдан тұтынушыны қорғау;

-даяарлаушының мәлімдеген, өнім сапасының көрсеткішін дәлелдеу.

Сәйкестік дәлелдеу кезінде жетекшілік ететін негізгі принциптерге мыналар жатады:

Сертификацияның заңды негізі. Қазақстан Республикасындағы сертификация бойынша қызмет ҚР-ның “сертификация жөніндегі” және“ тұтынушы құқығын қорғау жөніндегі” заңдарда және басқа нормативті актілерінде негізделген.
Сертификация жүйесінің анықтылығы. Сертификация жөніндегі жұмыстарда жекеменшік үлгісіне тәуелсіз кәсіпорын қатысады, сонымен қатар оның ережесін орындап мойындайтын басқа елдер.
Халықаралық норма және ережелермен сертификация жөніндегі ұлттық нормативті құжаттарды гарнонизациялау. Горнонизацияға жетелеудегі сәйкестік белгісі мен сертификатты мойындау шарты жатады.
Сертификация және сынақ зертханасы бойынша органдардың даяарлаушы мен өнім тұтынушыдан тәуелсіздігі.
Ақпараттың уақыттағы анықтылығы мен жабдықтылығы. Сертификация негізінде барлық оның қатысушыларын даяарлаушы тұтынушыларын, сертификация жөніндегі, органдарды, сондай-ақ басқа да қызығушының танытқан жақтарда ақпараттандыру. Екінші жағынан, конерциялық құпияны құрайтын, ақпараттар сақталуы керек.
Объектілерге сәйкестігінің міндетті тұжырымын қолдануға беріледі,осыған орай техникалық регламенттердің міндетті талаптары бекітілмеген.
Тапсырыс берушіге қатысты дискритикация шығару сертификацияға барлық заңда және жеке тұлғалар жіберілуі. Тапсырыс берген және бектілген талап пен ережелерді орындайтын.
Сәйкестік тұжырымдау бойынша органың тапсырыс берушісіне таңдау құқығы.
Сертификация және идентификация негізінде сынақтың шеберлілігі.
Сертификация және сынау зертханасы бойынша шетелдіе организация аккредитациясын мойындау көп жақта және елжақты келсім негізіндегі белгі мен сертификаттың сәйкестігі, онда қазақстанда қатысады.

Әйтседе “сертификация” термині күнделікті өмірде жатқызуға пайда, болады, сонымен қатар сертификация процедура ретінде баяағыдан қолданылып келеді және “сертификат” термині ХІХ ғасырдан бері белгілі.

Осылайша Ф.А Бронгауз бен И.А Ефроның энсклопедиялық сөздігінде,1890-1897 жылдары шығарылған, сертификаттың бірнеше анықтамасы беріледі, олардың бірі “сертификат, фр, куәлік”.

Өнім шығарушылар өз өнімдерінің сапасын күні бұрын кепілдеді деген мәліметі бар, сонымен қатар жазбаша, яғни оларды “сәйкестік жөніндегі арызбен” жабдықтады.

Метрологияда сертификация 100 жылдан астам уақыттан бері арнайы тексеру бойынша қызымет ретінде және өлшем құралдарының келмейтіні ретінде белгілі.

Бірнеше жүз жылдан бері “ұйымның жіктелуі” деп аталатын ұғым қызымет етіп келеді, олар болашақта өкілеттік емес және тәуелсіз ұйымдармен оларды сақтандыру үшін сот қауіпсіздігін бағалайды. Іс-жүзінде бұл да сертификация.

Классификациялық ұйым мысалына Алгистр Ллойд жатады-ең беделді халықаралық ұйым, әлемнің 127 елінде өкілдері бар және екі ғасыр ішінде сертификацияның ұйымның әлемдік көшбашысы болып қалады.

Германияда приборлар, жабдықтар және тұрмыстық техникалар сертификациясымен 1934 жылдан бері айналыса бастады. АҚШ-та 1953 жылдан, 1991 жылодан бастап әлемнің көптеген елдерінде сертификацияның бұл түрі міндетті процедураға айналады.

Қазіргі таңда жоғарғы дамыған елдерде тұтынушыларды қорғау ұмтылысында экспертизаның міндетті нормасы ретінде өнімсді адам денсаулығы мен өмірі үшін және қоршаған орта қауіпсіздігіне экспертизация жүргізе бастады.Бұл дисконалды ойлап табылған, бүкіл әлемді мойындалған процедура нәтижесінде даяарлаушы мен тұтынушылардан тәуелсіз сынақ жүргізу орталығы сертификаттармен өнімнің халықаралық қауіпсіздік талаптарына сай екендігін дәлелдеді.

Сертификация көптеген елдерде нарықтың және мемлекеттік сапа менеджментінің ең маңызды элементтерінің бірі болуы, ішкі және сыртқы саудада өнімен қызметтің бәсекелестіктің міндетті шарты болады.

Осыған орай біздің еліміз 1993 жылы өнім мен қызмет сапасын бағалау жүйесін қолданады, сапааның жоғарғы деңгейі мен олардың қауіпсіздік кепілі жүйесін. Сертификация –бұл принциптік бірақ Қазақстан Республикасындағы қызмет пен өнімнің қауіпсіздігімен сапасының техникалық деңгейін көтеру бойынша жұмыста жаңа бағыт.

Отандық сертификацияның КСРО-да экспортталған өнімнің сертификациясының алдыңғысы болды.

Бұрынғы КСРО – да сертификация жүйесін дамыту процессін шартты түрде екі кезеңге бөлуге болады: біріншісі – сертификация жүйесін енгізгенге дейін және екіншісі – 1984 жылы оны енгізгеннен кейін.

Сертификация жүйесін енгізгенге дейін елімізде өлшем құралын, авиациялық, ауылшаруашылық, атокөліктік және техниканың басқа түрлерін мемлекеттік сынау жүйесі болды. 1979 жылы сынаққа өндірістік – техникалық бағыттағы және мәдени – тұрмыстық тауарлардағы өнімнің маңызды түрлерін енгізе бастады. Бұл жүйе өте күрделі, әрі потенциалды үлгіде жүргізле бастады. Бірақ, кейін мемлееттік сынақ іс – жүзінде өнімнің барлық түрін, өлшем құралын қосқанда жүргізу тоқтатылды.

Сертификация жүйесін дамытудың екінші кезеңін 1984 жылы КСРО Министрлік Кеңесін орнатуды қолданумен байланысты, оған машинақұрылысының өнімінің міндетті сетификациясы енгізілді және жетекшілік ететін нормативті құжаттаң РД 50 – 596 – 86 « КСРО – дағы машинақұрылысы өнімінің сертификациясы жөніндегі уақытша ережесін » дәлелдеп.

Іс кешенін жүргізу де қарастырылды, оның нәтижесінде арнайы құжат ізімен – сертификат немесе белгі сәйкестікке осы өнім немесе басқа құжаттардың ел – импортердің ұлттық немесе халықаралық стандарт талабына машинақұрылысының отандық өнімінің сәйкестігі халықаралық жүйемен немесе сертификация бойынша келісіммен дәлелденер еді.

Сертификация бойынша қызметке келесі шаралар кіреді:

сертификацияға жататын өнім номенклатурасын орнату;
қауіпсіздік талаптарын орнату және оларды өнімнің нақты түріне жасалған нормативті құжатқа енгізу;
өнімнің нақты түріне сертификация жүргізудің ережесін анықтайтын құжат жасау;
сертификацияның халықаралық жүйесіне қосылу немесе өнім сертификациясы жөнінде келісім жасау;
даярлаушы кәсіпорында сертификатталған өнім өндірісін аттестациялау;
сертификациялық сынақты жүргізу үшін анықталған сынақ жүргізу ұйымын аккредитациялау;
сертификацияға жататын өнімді сынау;
сертификат шығару және сәйкестік белгісін орнату;
сертификацияның дұрыс өтілуін және сертификатталған өнім сапасын бақылау және тексеру;
сертификация нәтижесі жөнінде мәлімет.

Осылайша, көптеген ұйымдық және әдістемелік сұрақтарды шешкен, машина құрылысы өнімін сертифика-циялау жүйесі ТМД елдеріндегі, сонымен қатар Қазақстандағы, қызмет пен өнімнің сертификациясының болашақ жүйесінің қайта түзілуі ретінде қарастырылады.

Сонмен қатар КСРО – да бекітілген талаптармен және басқа үлгілерде өнім сәйкестігін бағалау іске асырылды, оларға:

сапа категориясы бойынша аттестация;
өнімді мемлекеттік қолдану;
мемлекеттік сынақ;
стандартты мемлекеттік бақылау.

Қазақстанда КСРО құлағаннан кейін сапа категориясы бойынша өнімді аттестациялау, мемлекеттік сынақ және өнімді мемелекеттік қабылдау арнайы түрде тоқтатылды.

Қазақстан Республикасында сертификацияның заманауи дамуы 1991 жылы «тұтынушылар құқығын қорғау жөніндегі» заң қабылдаумен байланысты. Көрсетілген көрсеткіштерді тексеру және бақылау тек қана сертификация жолымен мүмкін. Өнім қауіпсіздігі мен сапасына қатысты тұтынушы құқығы бекітілген.

Сертификацияның мемлекеттік жүйесін дамыту және орнату үшін негіз Қазақстан Республикасының «Стандартизация және сертификация жөніндегі» 1993 жылы 18 қаңтарда қабылданған Қазақстан Республикасының заңы қызмет етті. Мұндай жағдайда міндетті шартқа ГСС РК ережесін орындау және мойындау жатады.

ГСС РК – да сәйкестік белгісін және шетелдік сертификаттың мойындалуын қамтамасыз ету бойынша жұмыс халықаралық нормамен және ережелермен сәйкес мынадай принципте құрылады:

сертификацияның басқа жүйесімен өзара әрекеттестіруге мүмкіндік беретін, интеграция;
кез – келген заңды және жеке тұлғаның ГСС РК – да қатысуына дискриминациясы енеді және оның барлық қатысушыларының тең құқығы.

ГСС РК сертификация, сынақ зертханасы бойынша органдарға қоғамдық, ұйым, тұтынушылар, даярлаушылар ақпаратына еркін енуді қамтамысыз етеді, сондай – ақ барлық заңды және жеке қызығушылық танытқан тұлғаларға СИ жүйесі сынақ жүргізу зертханасының қызметімен қолданылады. Сынақ жүргізу зертханасына СИ бойынша органның қосымша бөлігі немесе жеке ұйымы болады.

Зертханаға нақты бір талаптар қойылады. Сертификация объектісіне өнім, қызмет, сапа жүйесі, персонал, жұмыс орны және т.б. жатады.

3. Сертификаттаудың негізгі ұғымдары мен анықтамалары. Сертификаттау саласындағы терминдер мен анықтамалар. «Техникалық реттеу туралы» заңда пайдаланатын негізгі ұғымдар мен анықтамалар.

1. Сертификаттаудың негізгі ұғымдары мен анықтамалары.

2. Сертификаттау саласындағы терминдер мен анықтамалар.

3. «Техникалық реттеу туралы» заңда пайдаланатын негізгі ұғымдар мен анықтамалар.

Қазіргі заңда төмендегідей негізгі ұғым қолданылады:

1) аккредитация – осы процедураның аккредитация жөніндегі орган заңды тұлғаның құқтарын мойындап, белгіленген талаптарды техникалық реттеу объектілерінің сәйкестік тұжырымы бойынша нақты ортада жұмысты орындайды.

2) аккредитация аттестаты – сынақ лабораториясының сәйкестік тұжырымы бойынша орган құқығын күәландыратын құжат, аккредитация және сәйкестік тұжырымы аясында жұмыс жүргізу ережесін сәйкес берілетін бекітілген талаптарға сәйкестік тұжэырым бойынша жұмысты орындайды.

3) аудит ( сәйкестік тұжырымы аясында ) - сынақ зертханасы немесе сәйкестік тұжырымы жөніндегі аккредиттелген орган қызметін жүйелі, тәуелсіз құжаттандырып талдау, сондай-ақ тапсырыс беруші инициативі бойынша сертификатталған өнім, қызмет, процестерді, белгілі талаптармен сапа менеджменті жүйесінің сәйкестігіне бақылау өткізу.

4) Өнім, қызмет және процестің қауіпсіздігі – қоршаған ортаға, адам денсаулығына, өміріне зиянын тигізумен байланысты жол берілмейтін тәуекелдің бомауы, соның ішінде өсімдіктер мен жаунарлар , қауіпті фактор өткізу барысын ескерек отырып және оның нәтижесінің ауырлық дәрежесі.

5) гармонизирленген стандарт – техникалық реттеу аясында нормативті заңды актілермен бекітілген талаптардың орындалуын қамтамасыз ететін стандарт.

6) техникалық реттеудің мемлекеттік жүйесі - өзінің компетенциясы шамасындағы техникалық реттеу аясында жұмысты іске асыратын заңды және жеке тұлғаның мемлекеттік орган жиынтығы, стандарттар.

7) технико-экономикалық ақпаратты мемлекеттік жіктеуші техника –экономикалық ақпарат объектілерінің жіктелген топ атауы мен кодтарын жүйелі енгізуден тұратын құжат.

8) Мемлекеттік стандарт – тұтынушылардың кең ортасына қажетті және толық қомда органда бекітілген, стандарт.

9) техникалық реттеу және стандарт аясында нормативті құқытың актілердің мемлекеттік қоры. Олардың компетенция шамасында ұйымдастырылған мемлекеттік органдардың басқа да құжаттары мен стандартты техникалық реттеу аясында нормативті құқытық актілердің мамандандырылған қор жиынтығы.

10) Сәйкестік жөніндегі декларация – белгілі бір талапта қызмет, өнім шығарылуындағы сәйкестікті даярлаушы күәландыратын құжат.

11) Сәйкестіктің ерікті тұжырымы – стандарт, басқа құжат немесе тапсырыс берушінің арнайы талаптарына сатушы немесе даярланушының инициативі бойынша өткіщілетін процесс, қызмет, сенімнің сәйкестік тұжырымы іске асырылатын процедура.

12) Өндіріс өмірлік айналымы – жобалау, өндіру, қолдану, сақтау, тасымалдау, өткізу, утилизациялау және өнімді жою процестері.

13)Қызығушылық танытқан жақтар – жеке тұлға, заңды тұлға және олардың оссоциация, одақтары олардың қызметі техникалық реттеу аясында нормативті құқытық актілерді жасаумен байланысты, сондай-ақ қатысулары Қазақстан Республикасының халықаралық келісім шартын қарастырылған басқа да тұлға.

14) арыз беруші – сәйкестікті тұжырымдау үшін процесс, қызмет, өнім жеткізген заңды және жеке тұлға, сондай-ақ сәйкестік тұжырымы аясында аудит және аккредитацияға арыз берген заңды тұлға.

15) Сәйкестік белгісі - өсімнің жөнінде сатып алушыларды ақпараттандыру үшін қызмет ететін ұғым.

16) Өнім, қызмет идентификациясы - ерекшеленетін белгілер бойынша қызмет, нақты өнімнің біріңғай танылуын қамтамасыз ететін процедура.

17) Даярлаушы - өндірістік мақсатта жеке тұтынушы немесе келесі өткізуге өнімді өндіретін жеке немесе заңды шарт бойынша қызмет көрсетілетін немесе жұмыс орындайтын тұлға.

18) Миопекулиялық тексеру – толықанды органмен анықталатын тәртіпте техникалық реттеу аясында нормативті құқықтық актілермен бекітілген талаптармен сертификациялық өнім, қызмет, процес сәйкестігін тұжырымдау жөніндегі аккредиттелген орган іске асыратын тексеру.

19) Жұмыс орындайтын зертхана – стандартизация бойынша белгілі бір нормативті құжат талаптарына сәйкес өнім сынағын өткізетін мемлекеттік орган зертханасы

20) Халықаралық стандарт – стандартизация жиегіндегі халықаралық ұйым қабылдаған стандарт және көптеген тұтынушыларға қолданылады.

21) Ұлттық стандарт – стандарттау жөніндегі толық қанды орган қабылдаған шет мемлекет стандарты, және көптеген халық тұтынушы қолдануға жарамды.

22) Стандарттау жөніндегі нормативтік құжат – стандарт және оны жүргізу бойынша қызметтің әртүрлі түріне қатысты принциптер, ереже сипаты, нормаларды бекітетін құжат.

23)Техникалық реттеу аясындағы нормативті құқытық акт – техникалық реттеу аясында бекітетін құқытық нормалардың «Нормативті құқытық акт жөніндегі» Қазақстан Республикасының заңға және қазіргі заңымен сәйкесм қолданылған нақты үлгідегі жазбаша арнайы құжат.

24) Аккредитация аймағы – сәйкестік тұжырымы немесе сәйкестік тұжырымы аясында жұмыс орындайтын зертхана жөніндегі аккредиттелген органға бекітілген объект тізімі.

25)Міндетті сертификация – сәйкестік тұжырымы жөніндегі органның қатысуымен техникалық реттеу аясында нормативті құқықтық актілермен бекітілген өнім, қызмет талаптарының сәйкестігін тұжырымдау түрі.

26) Сәйкестікті міндетті тұжырымдау – нәтижесінде техникалық реттеу аймағында нормативті құқықтың актілермен бекітілген өнім, қызмет талаптарына сәйкестік тұжырымы іске асыратын процедура.

27) Сәйкестік тұжырымы жөніндегі орган. Сәйкестік тұжырымы жиегіндегі жұмысты орындау үшін арналған белгілі бір тәртіпте бекітілген аккредиттелген заңды тұлған.

28) Негіз қалаушы стандарт – техникалық реттеудің нақты аймағы үшін жалпы ережелері бар немесе көп қолданылатын стандарт.

29) Сәйкестік тұжырымы – құжат күәлігіне жататын нәтижесіндегі процедура.

30) Жеткізуші қызмет, өнім жеткізілетін жеке немесе заңды тұлға.

31) Өнім – қызмет немесе процесс нәтижесі.

32) процесс - өнімнің өндіріс ағымдағы процестерін қосқанда қайндайда бір нақты нәтижеге қол жеткізу жөніндегі жүйелі және өзара байланысты қызмет жиынтығы.

33) стандарттау жөніндегі аймақтық ұйым тек бір аймқаты стандарттау жөніндегі сәйкес келетін орган үшін ашық қызметіне оның қатысуы стандарттау жөніндегі ұйым.

34) Аймақтың стандарт - стандарттау жөніндегі аймақтық ұйым қабылдаған стандарт және тұтынушылардың кең ортасына қолайлы.

35) Техникалық реттеудің мемлекеттік жүйе реестрі. – техникалық реттеуғ стандарт аймағын да нормативті құқытық актіні тіркеу құжаты.

36) Тәуекел – оның нәтижесінің ауырлық деңгейіне ескерек отырып өсімдік және жануарлар әлемін қоршаған орта, адам денсаулығы мен өміріне тигізілген зиянның жиынтылығын.

37)Сәйкестік сертификаты – техникалық реттеу, стандарт ережесі немесе басқа құжат аймағында нормативті құқықтың актілермен бекітілген, қызмет, өнім талаптарына сәйкестікті күәландыратын құжат.

38) Сертификация – нақты бір талаптармен бекітілген өнім, қызмет сәйкестігін жазбаша күәландыратын сәйкестік тұжырымы жөніндегі орган атқаратын процедура.

39) стандарт – толыққанды орган қарастырған тәртіпте бекітілген, техниканың реттеу объектілеріне жалпы принциптер мен сипаттамалар ережесін бекітетін көп және еркін қолдану мақсатындағы құжат.

40) Ұйым стандарты – ұйым бекіткен стандарт.

41) Стандарттау - потенциалды және шынайы бар тапсырма қатынасында көп және еркін қолдану үшін ереже орнату нәтижесінде процесс, өнім, қызметке талаптар реттеудің оптимальды дәрежесіне қол жеткізуге бағытталған қызмет.

42) Сәйкестікті тұжырымдау сызбасы – осы жұмысты өткізудің нақты кезеңдерінде бейнелеумен, келісумен немесе техникалық реттеу айналасындағы нормативті құқықтың актілерімен бекітілген талаптар аймағына сәйкес анықтау тәсілі;

43)Техникалық барьер – стандарт және техникалық реттеу аймағындағы нормативті құқықтың актілердегі талаптың өзгергіштігі немесе ерекшелігі нәтижесінде пайда болған барьер.

44)Стандарттау жөніндегі техникалық кеңес стандар жасау үшін еркін негіздегі экономия саласында жасалған кеңестік – жиынды ұйым;

45) техникалық эксперт – арнайы білімі немесе тәжірибесі бар жеке тұлға;

46) Техникалық реттеу – анықтау, бекіту, қолдану және атқарумен байланысты қатынасты нормативті және құқықтық реттеу.

47) Толыққанды ұйым ҚР-ның зауымен сәйкес толық қанды мемлекеттік ұйым;

48) Қызмет тұтынушыны қанағаттандыру бойынша жеткізуінің ішкі қызметі және тұтынушы мен жеткізушінің өзара қызмет нәтижесі;

49) Сәйкестіктің тұжырымды түрі - қызмет жиынтығы, олардың нәтижесі өнімнің талап қызметі, бекітілген техникалық реттеу, стандарт немесе келісім аясындағы нормативті құқықтың актілерімен сәйкестігін дәлелдеу ретінде қарастылырады;

50) стандарттау, аккредитация, сәйкестік тұжырымы жөніндегі эксперт – аудитор – толыққанды орган бекіткен тәртіпте аттестацияланған манал.

4. Сәйкестік шкаласы. Өндіруші мен тұтынушының тәуекелдері.

1.Сәйкестік шкаласы.

2.Өндіруші мен тұтынушының тәуекелдері.

Сәйкестікті бағалауда үш жақ қатысады. Қатысатын жақтар, ережеге сай, сатыланушылар мен жеткізушілердің қызығушылығын білдіреді. Үшінші жақ – қарастырылған сұрақта қатысушы жаққа тәуелсіз болып танылатын жақ немесе орган.

Сәйкестік тұжырымы - өнім немесе басқа объектілер сәйкестігінің құжаттық куәлігі, қолдану өндірісінің процестері, сақтау, тасымалдау, өткізу және утилизациялау, жұмысты орындау немесе техникалық регламент талаптарына қызмет көрсету, стандарт ережесіне немесе келісімшарт шартына.

Сәйкестік тұжырымының үлгісі - өнім сәйкестігі немесе басқа объектілердің, өндіріс процесі, қолдану, сақтау, өткізу және утилизациялау сәйкестігінің құжаттық куәлігінің нақты бір реті. Арыз беруші – сәйкестіктің нақты бір тұжырымын іске асыратын заңды немесе жеке тұлға. Сертификация – келісімшарт шартын немесе стандарт ережесіне, техникалық жарнамаларға қойылған талаптарға объект сәйкестігін дәлелдеу сертификациясы бойынша органдардың іске асыру үлгісі.

Осындай үлгіде тұжырымды үшінші жақ іске асырады – сертификация жөніндегі орган. Сәйкестікті жариялау – техникалық жарнама талаптарына өнім сәкестігін тұжырымдау түрі. Сертификациядан ерекшелігі жариялауды бірінші жақ орындайды, даярлайды.

Сәйкестік сертификаты – объектісінің техникалық жарнама талаптарына, стандарт ережесіне және келісім шартына сәйкестігін куәландыратын құжат.

Сәйкестік жөніндегі декларация – техникалық жарнама талаптарына айналымында шығарылған өнім сәйкестігін куәландыратын құжат.

Сәйкестік белгісі – тұтынушыларды ақпараттандыру үшін қызмет ететін ұғым. Сәйкестік белгілер 15 суретте берілген.

Нарықтағы айналым белгісі – айналымда шығарылатынның сәйкестігі жөніндегі тұтынушыларды ақпараттандыру үшін қолданылатын мән. Белгіге талаптар мен суретті әлі жасап, дәлелдеу керек. Бұндай белгі ЕС имегінде әрекет етеді.

Сертификация жүйесі – сертификация бойынша жұмыс, оның қатысушыларын және бүтіндей сертификация жүйесін ұйымдастыру ережесін орындау ережесінің жиынтығы.

Сәйкестік тұжырымының принциптері мен мақсаты. Сәйкестік тұжырымының мақсаты тұжырым төмендегідей мақсаттарға қол жеткізуге бағытталған:

өнім процесінің техникалық жарнама жұмысы мен қызметінің стандарт, келісімшарт сәйкестігінің куәлігі;
ішкі және халықаралық саудадағы қызмет, жұмыс, өнім бәсекелестігін көтеру;
қызмет, жұмыс, өнімді компонентті таңдаудағы тұтынушыларға әсері;
РФ территориясы бойынша тауарды еркін орналастыруды қамтамасыз ету үшін арналған жағдай жасау, сондай – ақ халықаралық сауданы іске асыру.

Сәйкестік тұжырымының жоғарғы әлеуметтік – экономикалық әсері жөнінде келесі мысалдар дәлелдейді: міндетті сертификацияға бас тарту және саудада 100 тонна бельгилік сиыр етін өткізуге тиым салу мыңдаған адамдардаң улануынан құтқарды; олардың емдеуге жұмсалған шығын шамамен 60 млн.руб.құрады, ал жұмыс орнындағы адамдардың болмауы салдарынан шығын тағы 100 млн.руб. құрады.

Сәйкестік тұжырымының принциптері. Сәйкестікті тұжырымдау кезінде төмендегідей прициптерді жетекшілік ету керек:

қызығушылық танытқан тұлғаларға сйкестік тұжырымын іске асыру реті жөніндегі ақпараттың енуі;
ТР сәйкес үлгі сәйкестігін орнату және өнімнің нақты түріне объектіге қатысты міндетті сәйкестік сызбасы;
тапсырыс беруші шығын мен сәйкестігінің міндетті тұжырымының процедурасын өткізу мерзімін азайтуға ориентация;
сәйкестіктің еркін тұжырымын іске асыруға мәжбүрлеу жол берілмеу;
еркін сертификация сәйкестігінің міндетті тұжырымын ауыстыруға жол бермеу;
тапсырыс берушіліердің мүліктік қызығушылығын қорғау, сәйкестік тұжырымын өткізу кезінде алынған мәліметке қатысты комерциялық құпияны сақтау.

Тұтынушылар төлеп жатқан қызметі мен тауарының сапасы мен қауіпсіздігіне сенімді болғысы келді. Өндірушілер мен сатушылар отандық және халықаралық саудада тұтынушылар сеніміне қалай кіреді?

Бұл сұраққа бірден жауап береді – қойылған өнім мен қызмет сәйкестігіне бағалауды объектиті жүргізеді.

Қазіргі таңда көптеген елдерде дамыған экономикасымен аккредитация жөніндегі орган және аккредитация жүйесі бар, соның аймағында сәйкестікті бағалау бойынша органдардың компоненттілігін дәлелдеу іске асырылады.

5. Сертификаттаудың құқықтық негіздері. Сертификаттау саласындағы ҚР заңдарының құрылымы және негізгі ережелері.

1. Сертификаттаудың құқықтық негіздері

2. Сертификаттау саласындағы ҚР заңдарының құрылымы және негізгі ережелері.

Қазақстан Республикасының сертификаттау жөніндегі қызмет заңды түрде мынадай жолдармен реттеліп, қамтамасыз етіледі.

- сертификаттау, стандарттау туралы, («Техникалық реттеу», 2004), «Өлшем бірліктерін қамтамасыз ету туралы», «Тұтынушылардың құқығын қорғау туралы» заңдармен;

- міндетті сертификаттау мақсатында пайдалану үшін қаралған және кейбір әлеументтік – экономикалық міндеттерді шешуге бағытталған заңды актілер;

- Президенттің жарлығы және нормативті – құқықтық актілер, жарлықтар, Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы.

Сертификаттаудың нормативті (мөлшерлі) - әдістемелік жиынтығы құрамына мыналар кіреді:

- өнімге және қызметке талапқа сай сертификат жүргізетін нормативті құжаттар жиынтығы;

- сертификаттау жұмысын жүргізуге ережелер мен тәртіпті анықтайтын, ұйымдасқан - әдістемелік құжаттар кешені (сертификаттау жөніндегі ережелер сериясы және оған түсініктеме).

Сертификаттаудың заңды және нормативтік құрылымы.

Сертификаттау жұмысына кіретін құжаттардың жүйесін енгізу міндетті болып саналады:

1. Заңды актілер. Бұл топтағы құжаттар Қазақстан Республикасының заңында ұсынылған: «Сертификаттау», «Стандарттау», «Өлшем бірліктерін қамтамасыз ету туралы», «Тұтынушылардың құқығын қорғау» және т.б. заңдарға сәйкес міндетті түрде сертификаттау енгізіледі. (өнім, қызмет және т.б.).

2. Заңның қосымша актілері (подзаконные) Қазақстан Республикасының Үкіметінің қаулысы. Олар сертификаттауға жататындарды енгізіледі, сертификаттау жөніндегі басқа құжаттарды реттейді, жеке жұмыс түрлері мен қызметтің орындалу ережелерін бекітеді (Мыс «Қоғамдық тамақтандырудағы қызмет көрсету ережелері; тауарлардың жеке түрлерін сату ережелері» және т.б.)

3. Ұйымдастыру - әдістемелік негізін қалаушы құжаттар. Бұл топқа жататын құжаттар сертификаттау жөніндегі жұмыстарды ұйымдастыруға, сертификаттау жұмысына қатысушының, сертификаттаудың біртұтас қағидаларына қойылатын талаптарды анықтайды.

4. Азық – түлік шикізатына, тамақ өніміне сертификат жүргізу ережесі, көлік қызметін көрсету, жолаушылар тасу т.с.с.

5. Жіктеушідегі тізбе номенклатура берілген құжаттардың мақсаты кодтың көмегімен өнімді таңбалау, идентификациялау міндетті сертификаттауға жататын өнім және қызмет туралы қажетті мәліметтерден сертификаттау жұмыстарына қатысушыларды қамтамасыз ету т.с.с.

6. Ұсыныс құжаттары мамандардың жұмыс нәтижесін жоғалту мақсатымен, сертификаттаудың әр түрлі жаңа формалары мен әдістерін ұсыну сертификаттауды ұйымдастыру сұрақтарын дамыту және айқындау.

7. Анықтамалық ақпараттық мәліметтер. Объект туралы кең көлемдегі ақпаратты беру, сәйкестікті ведомства риестріне тіркеуді қамтамасыз ету (өнім, қызмет сертификаттау жүйесінде т.б.) Берілген анықтамалық ақпарат материалынан кез келген өндірістен мәлімет алу мүмкіндігін кеңейту.

Материалды меңгеруін бақылау.

Студенттердің Қазақстан Республикасының заңды және заңға қосымша актілерінің жазба материалдарын, сонымен қатар сабақтың тақырыбына қосымша материалдармен жұмыс істеу тексеру қажет. Сабақтың соңында студенттерге сұрақ қойып, тақырыпты меңгеруін тексеру керек.

6. Өнімнің, процестердің, жұмыстар мен ќызметтерд ің СР бойынша органдар (ӨПЖҚ). ӨПЖҚ СР түрлері. Өнімнің қауіпсіздігін камтамасыз ететін талаптар.

Осы Заң Қазақстан Республикасында өнімнің, көрсетілетін қызметінің процестердің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған мемелекеттік техникалық реттеу жүйесінің құқықтық негіздерін белгілейді.

Жалпы ережелер

1- бап. Осы заңды пайдаланылатын негізгі ұғымдар.

2. аккредиттеу аттестаты.

3.аудит

4. өнімнің, көрсетілген қызметінің және процестердің қауіпсіздігі.

5. үйлестірілген стандарт.

6.мемлекеттік техникалық реттеу жүйесі.

7. техникалық-экономикалық ақпараттың мемлекеттік жіктеушісі.

8. мемлекеттік стандарт.

9.техникалық реттеу саласындағы нормативтік құқықтық актілер мен стандарттардың мемлекеттік қоры.

10.сәйкестік туралы декларация.

11.сәйкестікті ерікті растау.

12.өнімнің өмірлік циклі.

13.мүдделі талаптар.

14.өтініш беруші.

15.сәйкестік белгісі.

16.өнімді, көрсетілетін қызметті бірдейлендіру.

17.дайындаушы.

18.инспекциялық тексеру.

19.сынақ зертханасы.

20.халықаралық стандарт.

21.ұлттық стандарт.

22.стандарттау жөніндегі нормативтік құжат.

23.техникалық реттеу саласындағы нормативтік құқықтық акт.

24.аккредиттеу саласы.

25.міндетті сертификаттау.

26.сәйкестіктің міндетін растау.

27.сәйкестік растау жөніндегі орган.

28. сәйкестік растау.

29.негізгі алынатын стандарт.

30. беруші.

31.өнім.

32.процесс.

33.стандарттау жөніндегі өңірлік ұйым.

34.өңірлік стандарт.

35.мемлекеттік техникалық реттеу жүйесінің тізімі.

36.қауып-қатер.

37.сәйкестік сертификаты.

38.сертификаттау.

39.стандарт.

40.ұйым стандарты.

41.стандарттау.

42.сәйкестікті растау схемасы.

43.техникалық кедергі.

44.стандарттау жөніндегі техникалық комитет.

45.техникалық сарапшы.

46.техникалық реттеу.

47.уәкілетті орган.

48.көрсетілетін қызмет.

49.сәйкестікті растау нысанасы.

50.сәйкестікті растау, стандарттау, аккредиттеу жөніндегі сарапшы.

Сертификация объектілеріне өнім, қызмет, процестер, жұмыстар және сапа жүйесі жатады.

Сәйкестік жөніндегі декларацияның сәйкестік сертификатымен заңды күші болады.

Сәйкестік сертификатынсыз міндетті сертификацияға жаттатын қызымет, өнім, жұмысты жүргізуге тиым салынады.

-өнім қауіпсіздігін, процестер, жұмыстар, қамтамасыз ету, қоршаған ортамен азамат мүлкін қорғау;

Сертификация мақсатына сондай-ақ мыналарда жатқызуға болады:

-өнімді комплектті таңдауда тұтынушыларға әрекет ету;

-жағымсыз даярлаушыдан тұтынушыны қорғау;

-даяарлаушының мәлімдеген, өнім сапасының көрсеткішін дәлелдеу.

7. Сертификаттау және сәйкестікті растау саласындағы терминдер мен анықтамалар

1. Сертификаттау және сәйкестікті растау саласындағы терминдер мен анықтамалар

Сертификация сәйкестікті бағалау жөніндегі қызмет түрінің болғандықтан, осы аймақта қолданылған терминдер мен анықтамалар төменде қарастырылады.

Сәйкестікті бағалау – объектіге қойылған талаптарды қадағалаудың тура немесе жанама анықтамасы.

Бұрынырақ, сәйкестікті бағалау – бұл туыстық ұғым деп белгіленді. Сәйкестікті бағалау жөніндегі қызметтің типтік мысалына сәйкестік, регистрация, аккредитация, бақылау және тексеру жатады.

Тақырыптық мақсаты сертификаттау бөлімінде қолданылатын терминдерге түсініктеме беру және оларды сертификат саласында дұрыс айыра білу. Олардың анықтамалары туралы мынадай көрнекі құралдарды пайдалануға болады: ҚРСТ 2.1. – 2000; ҚРСТ 1.9-99 ҚРМСЖ; МЕМСТ 16263-70 және ҚР «Сертификаттау» заңы.

Үшінші жақ – жеке тұлға немесе мекеме, қаралатын сұрақтар екі жақ мүддесіне қатысы жоқ, тәуелсіз бақылау органы деп танылады.

Өнімді сертификаттау - өнімнің талапқа сай өндірілгені куәландыратын шаралар, өндіруші мен тұтынушыларға тәуелсіз мекеменің берілетін арнайы жазбаша түрдегі куәландыруы.

Сәйкестік декларациясы – жасалған өнімнің белгіленген ұсыныстарға, талаптарға сәйкес келетінін растайтын арнайы құжат.

Сертификаттау жүйесі – сертификаттауға қатысушылардың бірігуі және сертификаттау құрылымындағы ережелерді ұстауы орындауы.

Сәйкестік белгісі – берілген ережелер бойынша тіркелген белгі, сертификаттау құрылымына сәйкес келетін ережелері бойынша өндірілген өнмнің таңбалануын мақұлдайтын және сұранысқа сәйкестігін растайтын белгі.

Аккредиттеу – беделді, арнайы мекемелер, белгілі тұлға немесе мекеменің көрсетілген жұмысты, қызметті орындай алатынын тексеріп растайтын шара.

Аккредитациялық зертхана – аккредиттеу шараларынан өткен, тәжірибелі, сараптау мүмкіндігі бар арнайы зертханалар.

Өндірушінің сәйкестік жайындағы арызы - өтініш берушінің өндірілген өнімнің немесе көрсетілген қызметтің сұраныс талаптарына сай екеніне жазбаша түрде белгілейтін кепілдік шарасы.

Сынау – техникалық операция, берілген өнімнің бір немесе бірнеше мінездемелерінің қорытындысын растайтын нақты шаралар, олар арнайы белгіленген үрдіс бойынша жүзеге асады.

Сынақ зертханасы – сынақ өткізетін зертхана.

Аккредиттеу критериясы – аккредиттеу мекемесінің жүргізетін талаптар жиынтығы, сынақ зертханаларын аккредиттеу барысында ұсынылатын талаптар және сапарға сай жұмыс жүргізілетін дәлелдеу шаралары.

Сынақ тәсілі – сынақ өткізуге қойылған техникалық талаптар, олардың жолдары мен орындалу әдістері.

Нормативтік құжат – нәтижелер мен жалпы әр түрлі орындалу мақсаттарға байланысты қойылған ереже – талаптар, сипаттамалар туралы құжат.

Аккредиттеу бөлімі – аккредиттеу зертхана құрылымында жұмыстарды жүргізуді басқаратын бөлім.

Сертификат бөлімі – сертификаттау ұқсастығы және сәйкестігін жүргізетін бөлім.

Ұқсастық бағасы – сұраныс талаптарға сәйкес көрсетілетін қызметті немесе өнімді жүйелі түрде бағалау дәрежесі.

Тәжірибелік хаттама – тәжірибе нәтижесі мен оларға қатысты әртүрлі ақпараттар туралы қорытынды құжат.

Сәйкестік сертификаты – сертификаттау жүйесіндегі ережелерге сәйкес берілген құжат, яғни өнімнің, көрсетілген қызметтің, процестің нақты стандарт немесе өзге де нормативтік құжаттар талаптарына сай екенін көрсететін құжат.

Сертификат - өнімнің немесе көрсетілетін қызметтің сұраныс талаптарға сәйкестігіне үшінші тәуелсіз жақтағы тұлғаның жазбаша түрде беретін растау құжаты.

Аккредиттеу жүйесі – сертификаттау сәйкестігін жүргізу мен басқарудың өзіндік ережелері бар арнайы жүйелі жұмыс құрылымы.

Біртекті өнімдерді сертификаттау жүйесі – нақты ережелер мен талаптарға сәйкес, бір бағыттағы көрсеткіштері; бар сертификатау жұмысының жиынтығы немесе стандарт пен нормативті талаптары жақын өнімдерді сертификаттау жұмысы. Сәйкестік көрсеткіштердің қойылатын талаптарға сәйкес келуі.

Сертификаттау жүйесіне қатысушы – жүйені басқаруға мүмкіндігі жоқ, бірақ осы құрылымның ережелеріне сәйкес қызмет көрсететін мекеме.

Сапа аудиті – алға қойған мақсаттарға байланысты өндіріс сапасын жүйелі түрде тексеру мен өндірілген жаңа шаралардың дұрыстығын анықтау жұмыстарын орындайтын тәуелсіз жүйе.

Сапаны жалпылама басқару – мекеменің сапаны басқарудағы жоспарын немесе сапа көрсеткішін көтеру, өнімнің сұраныс талаптарына сай қанағаттандыру, мекемеге табыс әкелу бағытында жасалатын және мекеме мүшелерінің барлығы дерліктей қатысатын ұзақ мерзімді тиімді іс әрекеттер.

Сапа – қойылған мақсат талаптарға сай, талаптарды толық қанағаттандыратын іс-әрекеттердің жиынтығы.

Тексеру - өнімнің талаптарға сәйкестігін анықтау сараптама жасау, зерттеу, тәжірибе нәтижелерін салыстыра отырып тапсырманы орындау.

Тәсіл – сапаны тексеру, жақсарту үшін пайдаланылатын айла тәсілдер жиынтығы.

Сапаны қамтамасыз ету - өнімнің сапасын талап деңгейінде ұстап тұру мақсатындағы барлық іс-әрекеттер, сапа құрылымдағы жұмыстарды ойдағыдай жоспарлау.

Сапаны бағалау - өнімді тексеру кезінде, оның сапасының талап деңгейінде немесе төмен екенін айқындау нәтижесін талдау.

Жоспарланған сапа – белгіленген талаптарды алдын – ала болжап, байыптау, оның дұрыс орындалу бағытындағы жұмыстарды жоспарлау.

Сапаны жоғалту – мүмкіндіктерді жоғалтудың дұрыс пайдаланбаудың салдарынан туындаған қолайсыздықтар мен сапа көрсеткішінің төмендеуі

Сапаны басқару – бір мекеменің сапа құрылымы және сапаға байланысты әр түрлі ақпараттар жиынтығы туралы құжаттар, оның өзгергіштігін бақылап отыру.

Сапа жүйесі – сапа басқарудағы әдістер ұйымдастыру жұмыстары мен үрдістері және келешек мүмкіндіктердің жиынтығы.

Сәйкестік - өнімге қойылатын талаптардың ойдағыдай болып келуі НТ сай болуы.

Сапаны жақсарту - әртүрлі іс-әрекеттер нәтижесінде алға қойылған өнімді жақсарту мақсатына жету немесе шығарған мекеме үшін де, алушы үшін де табыс әкелетін шаралар жиынтығы.

Эксперт – сапа бойынша аудитор, яғни сапаны анықтайтын арнайы білімі бар кәсіби маман.

8. Сәйкестікті растау процестерін ұйымдастыру. СР жүргізу сұлбалары, СР жургізу тәртібі, сәкестікті растауға сынау.

1.Сәйкестікті растау процестерін ұйымдастыру.

2.СР жүргізу сұлбалары, СР жургізу тәртібі, сәкестікті растауға сынау.

Жоғарыда белгілегендей, сертификттау міндетті және өз ерікті болып бөлінеді. Соңғы кездері міндетті сертификаттау жиі заңдық аймақтағы сертификаттау болып, ал өз ерікті - заңдық емес болып аталады.

Міндетті сертификация - өнім мен қызметке қатысты, қоршаған ортаға, өмірге, денсаулық пен мүлікке қорғау қамтамасыздандырылған.

Тауар мен қыздет Эммднклатурасы, РФ)҃ иіЬдетті сертификаттауы жатады, “Тұтынушыны қорғау туралы құқық” РФ-ң заңымен сәйкес Россияның Госстандартымен ережеге сәйкес анықталады.

1998 жылдың шілде айына барлығы жағдай бойынша Госстандартқа 15 міндетті сертификаттаудың өнімі мен қызметі өз бетінше жүйе жүйе болып Госстандартқа,Госстройға, Госгортехнад-зорға, Минзвязға және т.б. табылады. Облысқа қатысты міндетті сертификаттау кесте түрінде 1.6 суретте көрсетілген.

Міндетті сертификаттаудың объектісі

Өнім		Қызмет
Машина жасайтын жинақ тауары.		Тұрмыстық.
Электротехникалы, электронды және құрал-жабдық құрылысы- ның заттары.		Жолаушыларды тасымалдау
Медицина техникасы		Байланыс
Тамақ өнімінің және ауыл шаруашылық өндірісінің тауары		Туристік және экскурсиялық
Жеңіл өнеркәсіп тауары.		Саудалық
Шикізатты лақтырып және ағашты өңдеу тауары.		Қоғамдық қоректену
Шикізатты лақтырып және ағашты өңдеу тауары.		Басқалары
Жеке қорғау органының тәсілі.
ТАРА
Пиротехника бұйымы.
Мал емдейтін биологиялық препарат.

2–сурет. Өнім және қызметтің түрлері, міндетті сертификаттауға жататын

Ерікті сертификация мынадай жағдайларда жүргізеді, өнімге қолданылатын стандарт талабымен немесе басқа да нормативті құжатпен қатал қадағалау, қызмет пен үрдіс мемлекетке қаралмайды, яғни тауарөндіруші стандарт пен ережеге байланысты емес талапты өз еркімен алып жүру керек. Мысалы, ГОСТ Р ИСО 9000 стандарт сериясының моделі бойынша кәсіпорын сапа жүйесіне. 1.7 суретте ерікті сертификаттау бойынша талаптар келтірілген. Сертификаттаудың ерекшелік мәлімет топтарын қарастырамыз

Ерікті сертификаттаудың объектісі

Өнім	Қызметі	Кәсіпорынның сапа жүйесі	Облыстағы персонал
өндірістік-техникалық бағыт	материалді	жобалауда, араластыруда өндірісте, монтаждауда және қызмет көрсетуде	бақылауды жоюдағы
			жерге, автокөлікке, қозғалмалыға баға.
		өндірісте, монтаждауда және қызмет көрсетуде.
социалді-тұрмыстық бағыт	материалді емес
			дәнекерлеу
		дайын өнімге, сынақ және бақылау жүргізу.

3- сурет. Міндетті сертификаттудың объектісі.

Ерікті сертификатқа өнім жатады. Соңғы жылдары ерікті сертификаттаудың сапа жүйесі ретінде үлкен мағынаға ие болды, яғни мемлекеттік стандарт сериясы ИСО 9000 талабына сәйкес Россияда бұл стандарт ГОСТ Р ИСО 9000 сериясы ретінде ГОСТ Р ИСО 9001-96 “Сапа жүйесі. Жобалауда, өңдеуде, өндірісте, монтаждауда және қызмет етуде сапаны қамтамасыз ету модель” ГОСТ Р ИСО 9002-96 “Сапа жүйесі. Өндірісте , монтаждауда және қызмет етуде сапаны қамтамасыз ету моделі” және ГОСТ Р ИСО 9003-96 “Сапа жүйесі. Дайын өнімге сынақ жүргізу және сапаны бақылауды қамтамасыз ету моделі ” қабылданған. Стандарттар элементтердің бар болуын қарастырады, кәсіпорынды функционалдысапа жүйесімен қамтамасыз етеді.

1995 жылдың желтоқсан айында РФ мемлекеттік реестріне сертификат жүйесі, сапа жүйесі және өндіріс тіркелген болатын, өзіне “сапа жүйесінің тізімі” деген қысқа атты иемденіп.

ГОСТ Р 40.002-96 ГОСТ Р сертификат жүйесі бойынша міндетті және ерікті сертификат арқылы жұмыс жүргізіліп жүзеге асырылады, және де оның талабы барлық ұйымға міндетті.

Бұл тізбектегі «екінші жаққа» сапаны өнім алуды қалайтын тутынушы жатады.

Тутынушының бағалауына өнімнің кейінгі тағдыры тәуелді.

«Сертификация» терминінің алғаш рет стандарттау жөніндегі халықаралық ұйымның сертификация сұрағы бойынша кеңес анықтап, ұйымдастырған (СЕРТИКО) және 1982 жыл №2 ИСО мәлімет жетекшілігіне енгізілген. «Стандарттау, сертификация және сынақ зертхананың аккредитация аймағындағы анықтамалар мен жалпы терминдер». Осы құжатқа сәйкес сертификация сәйкестік белгілі немесе сәйкестік сертификаты нәтижесімен куәландірілетін әрекет ретінде аяқталды, бір стандартқа немесе басқа нормативті құжатқа сәйкес келеді. Бұл анықтама бүгінгі таңда «сертификация жүйесінде» қолданылған сертификация ұғымының негізіне қойылған. Қазіргі таңда сәйкестік сертификаты ұғымы арқылы үшінші жақ қызметтік түсінуге болады.

1982 жылы берілген анықтамамен салыстырғанда «сәйкестік сертификаты» ұғымына бірнеше өзгерістер енгізілген.

9. Міндетті және ерікті сертификаттау

Міндетті сертификаттау
Ерікті сертификаттау

Өнімді (үрдісті, қызметті, жұмысты) сертификаттаудың Қазақстан аумағында екі түрі белгіленген: міндетті және ерікті.

Ерікті сертификаттау - өндірушінің өз еркі бойынша, өтініш беру негізінде жүргізіледі. Мұнда өнімді, үрдісті, жұмысты, қызметті стандарт талаптарына сәйкестігін білу мақсатында немесе өндіруші өзін құжаттармен сақтандыру үшін сертификат сәйкестігін алуы мүмкін. Бірақ, сертификаттаудың бір түрі екіншісінің (ерікті - міндетті) орнына ауысып жүре алмайды.

Міндетті сертификаттау – техникалық, ережелер, стандарт пен нормативті құжаттардың талаптары бойынша, қоршаған орта мен адам өмірінің қауіпсіздігін ескере отырып, кейбір өнімдердің (үрдіс, жұмыс, қызмет) түрлерін арнайы бекітілген тізім бойынша міндетті түрде сәйкестікке сертификаттау.

Сәйкестік белгісі. а) Қазақстанның міндетті сертификаттау, ә) Қазақстанның ерікті сертификаттау, б) Ресейдің міндетті сертификаттау, в) Өзбекстанның міндетті сертификаттау белгілері.

Мемлекеттік басқару мекемелерінің ұсынысы бойынша міндетті сертификаттлатын өнімдердің (қызмет) тізімі СМС комитетінде (МЕМСТ) дайындалып қажетті министрліктердің бекітуіне ұсынылады. Қазіргі кезде мұндай тізімге 1000 астам өнім түрлері мен 6 қызмет көрсету аясы еніп отыр.

Қазақстанда сертификаттау түрлерінің ішінде міндеттісінің саны басымырақ болып отыр, ал шет елдерде болса, керісінше – еріктілері кең етек жаюда. Мәселен, Францияда өнімнің сертификат сәйкестігі елдің «NҒ» стандарт талаптары бойынша жүргізіледі және оның нәтижесі бойынша өнім танбалануы да тиіс екен. Алайда белгі соғып таңбаланбаған өнім ел ішінде сұранысқа да ие болмайтын көрінеді. Сондықтан Француз фирмаларының 75% өнімдері ерікті түрде сертификатталады екен. Соңғы жылдары ТМД мемлекеттерінің ішінде ерікті сертификаттауды өткізуге тек Қазақстандық экспортерлер ғана қызығушылық танытуда. Себебі өнімді ерікті сертификаттау, қазіргі нарықтық экономикасы дамыған шетел сауда бәсекелестігіне төтеп беретін бірден – бір тиімді шара болып отыр.

10. Өнімді сертификаттау тәртібі

1. Өнімді сертификаттау тәртібі

Қазақстан Республикасының мемлекеттік сертификаттау жүйесінің талаптары бойынша өнімнің (қызметтің сапасын сертификаттау тек аккредиттелген сынақ зертханаларында (орталықта) өткізілуі тиіс.)

Мұнда өнімнің (қызмет) сертификат сәйкестігі талаптары сай келетінін 3 (үш) топқа бөліп қарайды:

1) идентификациялау мақсатында алынатын көрсеткіштер;

2) міндетті сертификаттау кезіндегі өнімнің қауіпсіздігі мен талаптарына сай болуы;

3) ерікті сертификаттау кезінде басқа да көрсеткіштерді анықтау;

Өнімді сертификаттау барысындағы барлық орындалатын төлем ақысы өтініш берушінің мойнына жүктеледі. Соңғысы СО мен өндіруші (өтініш беруші) арасындағы қарастырылған келісім шартта айқындалуы тиіс және сертификаттаудың нәтижесіне байланысты болмауы тиіс.

Сәйкестікті растау - өнім сапасының талаптарға сай екенін дәлелдейтін іс-әрекеттер мен оны куәландыру құжаты.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік сертификаттау жүйесінің (ҚРМСЖ) норматив құжаттарының талаптары бойынша өнімді сертификаттаудың мынадай ережелері болады:

1. өнімді сертификаттауға өндірушінің өтініші;

2. сертификаттау орталығының (мекеменің) өтінішті қарастыруы;

3. сертификат орталығы мен өтінуші (өндіруші) арасындағы келісім-шартты дайындау, оны бекіту;

4. өндірушімен сынақ схемасын келісу, өнімнің үлгісін алу;

5. Ұсынылған үлгі бойынша СО сараптама жүргізуі;

6. өндіріс орнын талаптарға сай сертификаттау (келісілген схема бойынша).

7. СО өнімге сертификат беру жайлы шешім қабылдауы (берілмесе себебі түсіндіріледі);

8. сертификат сәйкестігін беру және оны ҚРМСЖ реестрге тіркеу;

9. сертификатталған өнімге сәйкестік «Белгісін», беру оны таңбалау (маркировка) жұмыстары;

10. өнімнің сапасы мен сертификат сәйкестігінің тұрақтылығына инспекциялық бақылау жүргізіп отыру (схема бойынша).

Осы аталған сертификаттау кезеңдеріне талдау жүргізіп, әрқайсысына жеке түсініктеме берейік.

1. Өндіруші сертификат алу үшін өтінішін қажетті орынға өткізеді. Өтініш беруші өз өтінішін қайсібір сертификаттау орталығына берсе де құқылы. Кез келген өнім өндіруші заңды тұлға, ал өз өніміне сертификаттау орталығының ережісін және оған жұмсалған қаржыны төлеуге міндетті. Өтініште өнімнің толық сипаттамасы көрсетілуі тиіс (өнім түрі, көлемі, пайдалану мақсаты, сертификат уақыты т.с.с.).

2. Сертификаттау орталығы өтінішті 15 күн ішінде қарап, өз шешімін хабарлайды. Шешімнің оң немесе теріс болуы сертификаттау орталығының мүмкіндігімен тығыз байланысты болады. Егер өтініш берушінің кейбір зерттеулер бойынша көңілі толмаса, онда ол басқа аккредиттелген мекемелерге, олардың зертханаларына баруына құқылы және таңдау өз еркінде.

Сертификаттауды өткізу жайында СО өтініш беруші хабардар етеді және оның негізгі жайында талаптары нормативті құжаттары уақыты мен зертханалар түрімен таныстырады.

3. Өндірушінің (сатушы) СО берген өтініші қабылданғаннан кейін өндіруші мен мекеме арасындағы келісім шарттың мазмұны келісіледі. Мұнда сертификатталатын тауардың (өнімнің) түрі, зерттеу схемасы, уақыты, берілетін құжаттар жиынтығы, төлем ақысы, мекен жайы т.б. шарттары келісіліп рәмізделеді.

4. Сынақ зертханалары санауға үлгілерді таңдап алады. Ол үлгілер сертификатталатын өніммен бірдей болуы тиіс. Үлгі алу, мөлшері, уақыты сақтау жүргізілген әдістері сертификаттаудың НҚ арқылы жүзеге асырылады.

Өндірілген өнімнің таңбаға сәйкес және аталуы мен партия номеріне сай болуы қажет. Сертификаттың жарамдылық уақыты аралығында хаттама көшірмесі мен тексерілген үлгілер еш өзгеріссіз сақталады.

Өнімнің үлгісін алу және оны рәсімдеу жұмыстары арнайы бекітілген ҚРСТ 3.4; ҚРПК 50.3.19 бойынша жүзеге асырылады. Соңында акт толтырылып, өтініш беруші жағының адамының қатысуымен құжат пысықталады.

Сертификаттау құрылымына қарай өндірістің мүмкіндіктері қаралып өндіріс пен сапа жүйесі сертификатталады. Сараптаудан кейін тексерілген хаттама құжаты мен өнімнің барлық көрсеткіштерімен сәйкес келуін қадағалайды. Өнімнің сәйкестігін келісім-шартта көрсетілген схема бойынша сертификаттайды.

5. Ұсынылған өнімге арнайы нормативті құжаттардың талаптары бойынша сынақ зертхналары (орталығы) зерттеулер жүргізеді. Мәселе оң шешілген жағдайда сараптау орталығы өндірушіге (сатушы) өз зерттеу немесе сынақ нәтижесін хаттама түрінде жібереді.

Сынақ зертханаларында (орталық) арнайы «аккредиттелді» деген құжаты болуы тиіс. Мұнсыз олардың сараптама жасауына құқығы жоқ деп танылады.

Өнімге берілген хаттама сертификаттың жарамды мерзіміне дейінгі аралықта өз күшінде болады және тез бұзылатын өнім түрлері көрсетілген мерзім ішінде пайдаланылуы тиіс.

Алайда, өнімнің бір немесе бірнеше көрсеткіштерінен, оның сапасыздығы анықталса, СО жүргізілетін сертификаттау сынақтардан бас тартып, жұмысты тоқтатуына құқылы болып есептелінеді. Мұндай жағдайда өнім сертификаттауға жарамсыз деп танылады;

6. Келісілген схема бойынша өндіріс басында ондағы жұмыс сапасы мен сертификаттау талаптарының орындалуы анықталады. Бұл жағдайда өнімнің үлгісі өндіріс басында да алынуы мүмкін.

Өндіріс технологиясы мен өнімнің өзіндік ерекшеліктеріне байланысты, сертификаттау жұмыстары СО дайындаған бағдарлама бойынша жүзеге асырылады. Мұнда мынадай жайттар ескерілуі тиіс:

- нормативті – техникалық құжаттармен қамтамасыздануы мен олардың орындалуы;

- өндіріс технологиясының сақталуы мен метрологиялық қамтамасыздандырылуы;

- дайын өнімді шығару кезіндегі сапасын бақылау шаралары;

- техникалық қызмет көрсету, жөндеу, сынақтан өткізу т.с.с;

- шикізатпен қамтылуы, қоймалау, сақтау жағдайлары,

- есеп жүргізу мен жарнама жұмыстары;

Тексеру нәтижесі бойынша акт толтырылып, өтініш беруге жіберіледі.

Белгіленген схема бойынша жүргізілген өнім сапасының сараптауы оң шешім бермесе, онда осы бағыттағы сертификаттау жұмыстары тоқтатылады.

Сертификаттау органы сертификатты толтырып оны тіркейді. Тіркеу номері болған жағдайда ғана сертификат жарамды деп есептелінеді. Міндетті түрде берілетін сертификатта, өнім барлық НҚ көрсетілген талаптарға сәйкес келсе ғана беріледі. Сәйкестік сертификаттау міндетті түрдегі бөлігі ортақ қауіпсіздігі, сертификат уақыты мен берген мекеменің аты болуы қажет. Сәйкестік сертификаты екі тілде (қазақ, орыс) толтырылуы және фальсификациядан қорғау белгілері болуы тиіс. Жеке меншікті дүкен мен барлық тамақтандыру орталықтарындағы жұмысшылар сертификат міндеттерін және оларды толтыру тәртібін білуі қажет. Өнімді міндетті түрде сертификаттауда берілетін сәйкестік сертификат формасы:

Егер міндетті түрде өнімге берілетін сертификатта өнім стандарт нормаларына сай емес деп шешілсе, оны өндіруге немесе сатуға алған тұлғаны және орындаушы мекемеге ескертіп, осыларды бақылайтын және қадағалайтын мемлекеттік мекемелерге хабарлайды. Сертификат уақытын сертификаттау органы белгілейді және ол 3 жылдан артық мерзімде болмауы тиіс. Бір жылға берілген серттификаты бар тауар партиясы, бір жыл ішінде пайдаланылуы тиіс.

8. Өнім сапасы сертификат талаптарына сай деп танылған кезде, оған арнайы нұсқа бойынша (бланкіге) жазылған сертификат сәйкестігі беріледі. Бұл құжат жиынтығында төмендегі жайттар болуы тиіс:

- өнім сапасы белгілі стандарт талаптары мен нормативті құжаттарға сай екенін растауды көрсету;

- өндірушіге өнімді таңбалап, өз белгісін салуына рұқсат беру және сертификат сәйкестігінің хаттамасы бойынша өнімді өткізу барысындағы барлық леспе құжаттарын дайындау;

- сертификатпен расталған өндірістегі енгізілген өніснің сапа жүйесіне баға беру;

- сертификаттауға негіз болған өнімге байланысты барлық құжаттар жиынтығын ұсыну.

9. Сертификатталған өнім сәйкестік белгісімен таңбаланады. Сәйкестік белгісімен таңбалануды өндірушінің өзі (сатушы) жүзеге асырады. Дайындаушыға сәйкестік белгісі мен таңбалауға құқықты сертификаттау орталығы арнайы лицензия беріп рұқсат етеді. Ол лизензияда өндірушінің барлық сәйкестік белгісімен таңбаланған өнімді стандарт және сыналған үлгі талаптарына сәйкестігі жайлы міндеттеме бекітіледі.

Сәйкестік белгі – берілген ержелер бойынша тіркелген белгі, сертификттау құрылымына сәйкес келетін ереже бойынша өндірілген өнімнің таңбалауын мақұлдайтын және сұранысқа сәйкестігін растайтын белгі.

10. Сәйкестік белгісін өнімге таңбалағанда, сыртқы орта факторларына тұрақты етіп жазу керек. Сәйкестік белгісі тікелей өнімге қойылмайтын болған жағдайда ыдысқа жазылады. Көптеген жағдайларда сертификат пен оның көшірмесінің фальсификациясы болғандықтан, ол құжаттарды қорғаудың шаралары да ескеріледі.

Сертификат көшірмесін таңбалау үшін қолдан жасауға келмейтін, сәйкестік белгісінің географиялық суреті бар және қорғалған белгінің реттік нөмері қолданылады. Көшірмеге белгіні (реттік нөмері) қолмен жабыстырады. СО басшылығы сәйкестік белгісін қатаң есептеуі қажет және құжаттарды сақтау ережесіне сай қажетінше санап беру, оны сақтау, тарату мен қолдануды қамтамасыз етуі керек;

11. Сертификатталған өнімге, оның сапасы мен сәйкестігіне ұдайы бақылау (ИБ) жүргізіліп отырады. Инспекциялық бақылау сертификат (лицензия) күшін жоймаған уақыт аралығында, әлсін-әлсін және жоспарлы тексеру ретінде жылына бір реттен кем жүргізілмеуі тиіс. Онда өнім үлгісін сынайды, өндіріс жағдайында өнім, оның үрдісін тексерді. Өнімнің барлық талаптарға сәйкес екендігін қадағалап отыру сертификаттаудың міндеттерінің бірі болып есептелінеді. Жоспарсыз тексерулер өнімнің сапасына, тұтынушылардан, сауда орындарынан және қадағалау мекемелерінен арыз түскенде ғана жүргізіледі. Нәтижелері акт бойынша толтырылады. Инспекциялық бақылау кезінде сертификатталған өнімнің сертификатқа сай еместігін айқындап немесе сапасынан ақау табылса, инспекторлар өнім өндіруді немесе сатуды тоқтатып тастауға құқылы.

11. Сапа басқару жүйелерінің (СБЖ) сәкестігін растау.Шетелде сапа жүйелерінің СР тәжірибесі

Сапа басқару жүйелерінің (СБЖ) сәкестігін растау.
Шетелде сапа жүйелерінің СР тәжірибесі

СР нормативтік әдістемелік қамтамасыз ету.

Соңғы жылдары дүние жүзінде ИСО–ның стандарттарына сәйкес өз сапа жүйелерін сертификаттайтын мекемелер саны күрт артып келеді. Қазіргі кезде бұл стандартты 80 – нен астам ел қолданады. 1997 ж сапа жүйесін сертификаттаған компаниялар саны 1994 жылмен салыстырғанда 5 есеге өсті. Сертификатталған СЖ-і өндіріс орындары қалғандарымен салыстырғанда 2-3 есе тиімдірек жұмыс істейді екен.

СЖС–тың тез өсуінің тенденциясы сыртқы себептермен қатар (тапсырыс берушінің талаптары бәсекелестің өсуі), ішкі себептерге де байланысты болып отыр.

Маңызды сыртқы себептеріне көптеген шетелдік сертификаттау мекемелері мен жүйелері өнімді сертификаттау үрдісіне «Еуропа стандартында» СЖС – ды да қосады. Осылайша «Европа стандартында» өнімінің міндетті сертификаттауын тағайындайтын он бір дерективаның жетуінде СЖС-дың сәйкестік белгі алу үшін шарт ретінде қарастырады. Сапа жүйесін сертификаттау (СЖС) өнімге берілетін бағаны орта есеппен 2 есеге дейін өсіруге мүмкіндік береді.

СЖС–ты бар өндіріс халықаралық тендрлерге, байқауларда жеңу мүмкіндігі жоғары болып табылады. Өнімнің сапасыз болуына байланысты сотқа арыз – шағымдар пайда болған кезде, СЖС кінәсіздіктің дәлелі ретінде бағаланады. Бірқатар елдердің Үкіметтері мемлекеттік тапсырысты тарату жайлы сұрақты шешу барысында СЖС-і бар өндіріс орындарына артықшылықпен қарайды.

Сондықтан орындаушы биліктің республикалық органдарының басты міндеті СЖ-і енгізілген шаруашылық субъектілерді қолдану болып табылады.

Өндіріс орындарында СЖ-н қолдануда бірқатар тиімділіктер айқындалады:

- тұтынушылардың талаптарын толық қанағаттандыру;

- өндіріс шығындарын азайтады;

тұтынушылар мен бақылаушы мекемелер тарапынан тексерулер санын кемітеді;

- өндіріс пен тұтыну мәдениеттік жақсартады;

- сапаға жауапкершілік арта түседі.

Сайып келгенде бұлардың СЖ енгізудің ішкі себептері болып келеді.

Бірқатар елдердің өндіріс орындары СЖ-не ұлттық сертификатымен бірге, халықаралық сертификаттау орталықтарынан, фирмаларынан: «Бюро – Вертас», «Ллойд - Регистрі», Дет норске Веритас, «Тлоф - Серт» т.б. олардың сертификатын қоса алады.

Жалпы алғанда Қазақстан СЖС–да өндіріс орындарының саны бойынша нарықтық экономикасы күшті дамыған бірқатар, елдерден анағұрлым артта қалуда, ол кейбір жекелеген елдерде ондай өндіріс орындары мыңдап саналады. М: ИСО мәліметтері бойынша 1998 ж. Олардың саны Ұлыбританияда – 57 мың, Германияда – 21 мың, АҚШ–та 19 мың шамасында болған екен.

12. Өндірісті сертификаттау тәртібі

1. Жалпы ережелер.

2. Өндірісті сертификаттау жұмысының реті.

3. Тексеру бағдарламасын жасау.

4. Бастапқы материалдардың саны.

1. Өндіріске сертификаттау жұмыстарын жүргізген кезде сапа жүйесінің элементтерін жеке – жеке бағалап тексеру жүргізіледі (А қосымшасында). Сонымен қатар өндірісте, өнімді тұрақты түрде шығаруына белгілі бір сапамен қамтамасыз етеді.

2. Өндірісті сертификаттау мынадай бөлімдерден тұрады:

- сертификаттау үшін өтініш беру;

- ұсыныс жасаушының берген құжаттарына сараптау жүргізу;

- тексеру бағдарламасын жасау;

- өндірісті тексеріп бағалау жұмыстары;

-тексерудің нәтижесін талдау және өндірістік сәйкестік сертификатын беру;

- сертификат берілген өндіріске инспекциялық бақылау жүргізу;

3. Өнімнің сапасын ақпараттық материалдарға, мәліметтерге қарап бағалайды. Өндірісті сертификаттаған кезде өнімнің сапа көрсеткіштеріне арнайы зерттеулер, сараптаулар, өлшеулер жүргізу қарастырылмаған. Сертификаттауды жүргізетін кезде өнімнің сапасына, не болмаса сынау жұмысына, күдік туатын болса, онда эксперт – аудиторлар сынау жұмысына қатысуына болады.

4. Сертификаттау жұмысының төлем ақысы келісім шарт жасау арқылы белгіленеді, және мынадай көрсеткіштерден тұрады да, жұмыс нәтижесіне байланысты болып келеді.

- алғашқы құжаттардың экспертизасы;

- бағдарлама жасау және өндірісте тексеру жүргізу;

- сертификаттау жасаған өндіріске инспекциялық бақылау орнату;

Егерде өндірісті сертификаттау кезінде келіспеушілік туатын болса, онда өтініш беруші СТРК 3.10. бойыншааппеляция бере алады.

Өндірісті сертификаттау жұмысының реті.

2.1. Сертификаттауға берілетін өтініш

2.1.1. Өндіріс өніміне сертификат сұраушы, сертификат беретін мекемеге аккредитация жүргізу туралы өтініш жіберіледі (Ә - қосымшасы).

Егерде сертификат беретін мекеме бірнешеу болса, онда өтінушінің қандай мекемені таңдауына өз еркі бар.

Егерде өндірісті аккредитация жасауға сертификат мекемесі болмаса, өтінішті Мемстандартқа жібереді.

2.1.2. Алдын – ала бағалау жұмысын жүргізу үшін, өтінішпен бірге сертификаттау мекемесін өндірістің өнім туралы мәліметтерін жіберу керек.

2.1.3. Бас эксперт – аудит маманының қажеті болған жағдайда араласуға мүмкіндігі болады:

- өтінушіден қосымша материал мен құжаттар талап етеді;

- сертификаттау мекемесінің мамандарын қосымша мәлімет жинауға өтінушіге пайдалануына болады;

2.1.4. Эксперт ұсынылған мәліметтерге қосымша мыналарды ескере жүргізуіне болады:

- үкімет аралық стандарттардың ИСО 9000 сертификат талабы;

- өнімге нормативті құжаттардың талабы бойынша мәлімет жинау;

- тәуелсіз басқа мекемелерден алынған сапа туралы мәліметтер;

2.1.5. Экспертиза қорытынды тұжырым жасаумен аяқталады. Мұнда өндірісте тексерудің қажеттілігі немесе қажет еместігі көрсетіледі. Жазылған қорытындының бір данасы өзінде, ал екіншісі өтініш берушіде болады.

2.1.6. Егерде сұрақ оң шешілсе өтініш жасалған өндіріске қорытынды мен бірге келісім шарттың жобасы қоса жіберіледі. Мұнда өтініш жасаушыға тексеру жасау бағдарламасы мен сертификаттау туралы мәліметтер беріледі.

2.1.7. Егерде сұрақ оң шешім таппаса қорытындыда жіберілген кемшіліктер көрсетіледі де, сол кемшіліктерді жойғаннан кейін ғана, өндіріс құжаттарын қайтадан сертификаттауға жіберуіне болады.

Тексеру бағдарламасын жасау.

2.2.1. Бас эксперт – аудитор өндірісті тексеру бағдарламасын жасайды және жұмыс құжаттарының формасын алдын – ала дайындайды. Тексеру бағдарламасы өнімді өндірудегі барлық жағдайларды және оның номенклатурасын МСКСО 100.11 – 1; МСКСО 100.11 – 3 талаптарын ескере отырып жасайды.

2.2.2. Бағдарламаның үлгісі қосымшада көрсетілген. Тексеру бағдарламасы, қосымшада сапа жүйесіндегі эксперттердің талаптарын ескеріп жүргізілуі қажет.

2.2.3. Тексеру міндетті түрде сынау жүйесінде орын алады және өнімнің барлық қасиеттерін сертификаттау арқылы жүргізіледі.

2.2.4. Тексерудің бағдарламасын бас эксперт – аудитр ғана қол қойып бекітеді, бұл шешіммен өндірістің бастығы келісуі керек те, барлығы ойдағыдай болған жағдайда оны сертификаттау мекемесі бастығы қол қойып бекітуі тиіс. Бекітілген бағдарлама өндірісті тексеруден екі апта бұрын берілуі тиіс.

А – қосымшасы

Өндірісті сертификаттау барысында тексерілетін сапа жүйесінің элементтері

Сапа жүйесінің элементтері	ИСО – 9000 Тарау № (пункттер)	ИСО – 9004 – 1 Сапа жүйесі элементтеріне арналған жетекші нұсқаулар	Сапа жүйесі элементтерінің негізгі мазмұны
1	2	3	4
Өнімді сәйкестендіру	п. 4.8.	п. 11.2	Өндірістің барлық кезеңдерінде өнім сәйкестігін қамтамасыз ету
Үрдістерді басқару	п. 4.9.	10 – 11 бөлім	Бекітілген ретпен анықталған кезде басқарылатын процестердің дұрыстығын қамтамасыз ету.
Сынақ өткізу және бақылау	п. 4.10	12 б	Техникалық шартта көрсетілгендей дайын өнім сапасын тексеруді өткізу
Сынақ және бақылау өлшеу құралдарын басқару	п. 4.11	13 б	Қолданылатын техникалық шарттардың жарамдылығын, өлшеу жағдайын сақтауды және сынақ өлшеу нәтижелерінің дәлдігінің сапасын бақылауды қамтамасыз ету
Сынақ және бақылау статусы	п. 4.12	11.7 б	Өнім сапасын тексеруді өткізудегі бөлімшелердің міндеті мен жауапкершілігін бөліп беру.
Сәйкессіз өнімді басқару	п. 4.14	15 б	Ақаулы өнім болу себебін талдау және оның алдын алу шараларын іске асыруды қамтамасыз ету
Тиеп – түсіру, сақтау, буып – түю, концервілеу, тасымалдау	п. 4. 15	16 б	Дайын өнімнің сапасын жоғалтпай сақтау, буып – түю, тасымалдау кезеңдерін қамтамасыз ету.
Сапа туралы мәліметтерді тіркеуді басқару	п. 4. 16	17 б	Сапа жүйесінің қауіпсіздігін және қызметін дәлелдеу, сапасы туралы мәліметтерін жинауды қамтамасыз ету.
Статистикалық әдістер	п. 4. 20	20 б	Өнім сапасын басқаруда ғылыми тұрғыда жүргізу әдістерін дұрыс қолдану

Қажет болған жағдайда сапа жүйесінің басқа элементтері де тексерілуі мүмкін.

Бастапқы материалдардың саны.

1. Өтінішпен бірге сертификаттайтын мекемеге беріледі:

- өнімге арналған нормативтік, техникалық құжаттар;

- мекеменің көрсететін қызметінің құрылымдық схемасындағы цех пен бөлімшелерді сертификаттау, ондағы технологиялық үрдістерді, қолданылатын приборлардың жалпы сипаттамасы, сонда істейтін адамдардың саны;

- өнім шығаратын өндірістің мекен – жайы, факс, телефон, бастықтардың аты – жөні, т.б.

2. Алғашқы уақытта экспертиза жүргізгенде сертификат беретін мекеме (эксперт) қосымша құжаттар сұрауы мүмкін, В1 кестесінде көрсетілгендей.

3. Жұмыстың келесі кезеңдерінде, сертификат беретін мекеме (экперт) қосымша құжаттар сұрауы мүмкін, В1 кестесінде көрсетілмегендерді.

4. Өндірістің тексеру бағдарламасын жасау үшін керекті материалдардың санын сертификттау келісім шартында көрсетілуі тиіс.

13. Сапа жүйесін сертификаттаудың тәртібі мен ережелері

1. Сапа жүйесін сертификаттаудың тәртібі мен ережелері.

2. Аккредиттеу.

Қазақстанға сапа жүйесін енгізу тұтынушыға өнімнің сапасы жайлы сенімдікті ұялатып қапа қолмай, өндіріс басшыларының өз өніміне деген сенімділігін де арттыра түседі және стандарт талаптарының да дұрыс орындалу мүмкіндігі арта түседі. Осы орайда СЖС бағытындағы барлық ұйымдастыру, қолдану мен енгізу шараларының дұрыс бағытта екенін айқындай түседі.

СЖС міндетті сертификаттаумен қатар ерікті сертификаттау аясында да жүзеге асырылады.

СЖ–гі сертификат және оның сәйкестік белгісі өнімге берілетін сәйкестік пен сертификат белгісіне қарағанда басқаша болып келеді. М: СЖ сәйкестік белгісі бір ғана жүйе белгісінен тұрады және ол сертификаттау орталығының аккредитациядан өткізгенін білдіреді де, өз таңбасын қойюға ұрықсатын белгілейді.

СЖС негізгі объектісі – сапаны қамтамасыз ету мен басқару. Бұл ГОСТ ИСО 9000 талаптарына сәйкес әрбір элементтеріне дейін сәйкестікке бағалайды.

СЖ–да жұмыстарды ұйымдастыру (сертификаттау алғы кезеңі) мен өнімді сертификаттау 3 кезеңнен тұрады: алғашқы жұмыстарды ұйымдастыру кезеңіне сертификаттау бас мекемесі (СБМ) жүйелеріне (Регистрдің техникалық регистр орталығы) өнімін жіберіледі. Соңғысын сертификаттау мекемесі (СМ) белгілеп бағасын шығарады, сонан соң ақшасы төленгеннен кейін, келесі кезектегі құжаттары беріле бастайды.

Атап айтқанда СЖ-ні алдын – ала бағалау үшін бастапқы мәліметтер құрамына өндіріс орнында қолданылатын техникалық құжаттар, өнімнің сапа көрсеткіштері (ақаулар коэффиценті, кепілдігі, жөндеу деңгейі т.б.) жайлы деректері кіреді.

Одан әрі сертификаттау мынадай үш кезеңдерден өтуі мүмкін:

I – СЖ-н алдын – ала бағалау;

II – СЖ – н ұйымда сатуда оны тексеру және бағалау;

III – сертификаттаған СЖ – не инспекциялық бақылау орнату.

Бірінші кезеңде СЖС–ң дайындығын алдын – ала бағалау үшін комисия көрсетілген құжаттарды сараптаудан өткізеді, кезең соңында жүргізілу мүмкіндігі жайлы немесе сараптау берумен аяқталады.

Егер I кезеңде сапаның қамтамасыз етуі мен басқарылуының мүмкіндігі сырттай бағалау жүргізілсе, II – кезеңде тексерілетін ұйымның онымен келісілген бағдарламасы бойынша тексеру жүргізіледі.

Тексеру барысында анықталған сәйкессіздіктер екіге бөлінеді оның ішінде маңыздыларына бір элементі жоқ және маңызсызына стандарттың жекешелеген талаптарын жүзеге асыруға маңызы аз деректерді тастап кету жатады.

Сәйкессіздік бас эксперттің ұйғарымы бойынша 2 жағдайда ғана алынып тасталынады: тексеріліп ұйым эксперт тапқан сәйкессіздіктердің мәнсіз екендігін қосымша деректермен дәлелдеген жағдайда; тексерілген ұйым дәлелдей келе бас эксперттің сәйкессіздіктерін бірлесе отырып басқа жеңіл категориясына ауыстырып немесе сәйкессіздікті дер кезінде жойса.

Маңызды сәйкессіздіктер болмаған жағдайда немесе оның мөлшері аз болғанда СЖ – сі стандартқа сай деп танылады. Ал, егер бір маңызды сәйкессіздік табылса немесе оннан астам маңызы азы айқындалған жағдайда СЖ – ні стандартқа сай емес деп біледі.

СЖ–н бағалау және оны тексеру нәтижесі 3 нұсқаның біреуі бойынша жүреді немесе мынадай шешімдер берілуі мүмкін.

- жүйе стандартқа толық сәйкес келеді;

-жүйе жалпы алғанда стандартқа сай, кейбір жекелеген көрсеткіштері

(бойынша жөндеуге болатын сәйкессіздіктерімен белгіленуі мүмкін;)

-жүйе маңызды сәйкессіздіктерден тұрады және стандарт талаптарына сай емес.

СЖ -н сертификаттауға ұсыну шешімін бас эксперт СЖ бағалау және тексеру нәтижелері жайлы акт негізінде қабылдайды. Оң нәтижелерінде СЖ сәйкестік сертификатын қолдануға рұқсат (линцензия) проектісі заңдастырылады да, тексеру актісімен бірге көрсетілген құжаттар Регистрдің техникалық орталығына жіберіледі. Сонан соң СМ испекциялық бақылаудың жүргізілуіне келісім жасайды.

Регистірдің техникалық орталығы сертификаттың тіркелуі жайлы және сәйкестік белгісін қолдануына (лицензия) рұқсат беру жайлы ақырғы шешімін қабылдайды.

Испекциялық бақылауды сертификаттың мерзімі біткен уақытқа дейін жүргізеді және жылына кемінде бір рет жүзеге асырады. Бақылау жүргізгенде эксперттер коррекциялайтын шаралардың барлығын тексерулердің сәйкессіздікін нәтижелері бойынша көрсетілген ескертулер негізінде тексереді. Өнім мен қызмет көрсетуді (жұмыстарды) сертификаттау сияқты қатаң жағдайларда жоспардан тыс та инспекциялық бақылау өткізуге қажеттілік пайда болуы мүмкін. Бүгінгі нарық заманында дамыған елдерде өнім ғана емес, сапа жүйелері де бәсекеге түседі.

ИСО 9000 сериясындағы стандарттар бойынша алынған сапа жүйелерін заңдастырушылардың маңызды жетістіктеріне қарамай ТӨМ (Tofol Qualify Manage ment) қағидасы бойынша жүзеге асыру жолымен сапа жүйелерін дамытуға келешекте өндірістер аса назар аударатын болады

Аккредиттеу.

Аккредитацияның негізгі тапсырмасына сәйкестікті бағалаудың нақты аймағында жұмыс жүргізу кезінде заңды және жеке тұлғаның компоненттілігін дәлелдеу жатады. Аккредитация процедурасы арқылы сертификация, сынау және аналитикалық зертхана, метрологиялық қызмет бойынша органдар өтеді.

Аккредитация техникалық реттеу аймағында тұтынушылар, сатушылар және даярлаушылардың сенімін көтеру мақсатында іске асырылады, сәйкестікті бағалау жөніндегі және олардың қызметін мойндау үшін жағдай жасау.

Аккредитация жүйесі шетел мен Ресейде сәйкестікті тұжырымдау нәтижесін тануға арналған негіз, халықаралық саудада барьерлерді тарата отырып. Аккредитация бойынша қызмет деңгейі сызба түрінде суретте берілген.

Стандартизация, метрология және сертификация бойынша қызметтің негізгі мақсаты ретінде қызмет пен тауардың сапасын қамтамасыз ету. Мазмұн төмендегі сұрақта қамтылыды:

Сертификация және стандартизация бойынша қызмет мақсаты ретінде сапа барысын қарастыру, 1 сурет қауіпсіздік пен сапаны қамтамасыз ету бойынша қызмет түрлері мен әдістерінің триадасы;
Нормативті құжаттарда қамтылған және барлық басты кітаптарда қолданылатын жанама терминдерді айқындау;
Өнім сапасына қойылған талаптардың мазмұны;
Ұйым сапасының жүйесі мен тауар сапасын бағалау.

Суреттегі үшінші құрам «сертификация», бұл құрама «сәйкестікті бағалау» деп аталады. Соңғы термин өте дәл және универсалды, мұндағы сертификация «үшінші жақтың» сәйкестікті тұжырымдау процедурасы ретінде осы қызметтің негізгі үлгісіне айналды. Сәйкестікті бағалау басқа үлгілерде іске асырылуы мүмкін: сәйкестікті деклалирлеу, аккредитациялау, мемлекеттік тіркеу, мемлекеттік бақылау, сынау, объектіні қолдануға енгізу, лицензиялау.

«Сәйкестікті бағалау» термині РФ – ның «Тұтынушы құқығын қорғау жөніндегі» заңда қолданылады, «азықтық өнімдердің қауіпсіздігі мен сапасы жөніндегі» федералды заңда және соңғы жылдары қолданылған басқа заңды актілерде, сонымен қатар «техникалық реттеу жөніндегі» федералды заңда қолданылады.

Мемлекеттік білім беру стандартының жаңа дәуірінде оң дисциплинасының атау коррекциясы, іске асырылады және ол «стандартизация, метрология және сәйкестікті бағалау» деп аталады.

Сапа барысы.

Сертификация, стандартизация және метрология аймағындағы қызмет процесс нәтижесі ретінде өнім мен процесс сапасын қамтамасыз етуге бағытталған.

Сапа – талаптарға қатысты мазмұн сәйкестігінің дәрежесі. Сапа ұғымы үш элементті құрайды: объект, мазмұн, қажеттілік.

Сапа объектісіне өнім, процесс, ұйым немесе жеке тұлға, сондай – ақ олардың ішіндегі кез – келген комбинация жатады.

Мұндай комбинация мысалына, “өнім сапасы” сияқты, көледірек қасиет жатады. Шет елде, ал кейінірек біздің елімізде де тұтынушылар құқығы мен қызушылығын қорғау мәселесін көбінесе “Өмір сапасы” тұжырымы болып қалады. Бұл ұғым адамның қажеттілігін қанағаттандыру процесінің аспектілерін құрайды: тауар және қызмет сапасы, тіршілік ету ортасын қорғау, жеке және моральды денсаулықты, білім сапасын қамтамасыз ету.

Өнім – материалды – заттай үлгіде берілген, қызмет нәтижесі, және шаруаның және басқа мақсатта әрі қарай қолдануға арналған.

Кейінірек сапа коммерция сияқты қызмет ортасында қарастырылады, және оның негізгі объектілеріне – тауар мен қызметке де қарастырылады.

Тауар – еркін қолданылатын кез-келген зат, келісім шарт бойынша бір қолдан бір қолға өтеді. Тауар – бұл, қажеттілік немесе тұтынушылықты қанағаттандыра алатын кез-келген зат бола алады, және саудадағы назар аудару, иемдену, даярлау немесе тұтыну мақсатында қойылады.

Қызмет – тұтынушы мен атқарушының өзара қызметінің нәтижесі, сондай-ақ тұтынушының қажеттілігін қанағаттандыру жөніндегі жеке қызмет.

Сапаның екінші элементі – мазмұндар. Тауар мен қызметтің ерекше қасиет – мазмұн жиынтығын қамтиды. Мазмұндар сапалы және мөлшерлік болуы мүмкін.

Сапаның үшінші элементі – талап. Талап бұл ең алдымен қажеттілік. Қажеттілік иерархиясы бар. Оның негізінде негізгі қажеттілік бар, кейін қауіпсіздіктегі қажеттілік , қолдану ыңғайлылығы мен үйлесімінде , эстетикалық, әлеуметтік қажеттілік. Пирамида жылдан даму қажеттілігі құрайды.

Жеткізушілер тұтынушылықты қанағаттандыруын қамтамасыз етуі керек. Тұтынушылардың жоғарғы қанағаттандыруына қол жеткізу – жеткізуші сапа саясатының негізі. Сәтті бәсекелестік ету үшін тұтынушылар қажеттілігіндегі ең кіші өзгерістерді болжауы керек, яғни қажетті перспективті қажеттілікті білу керек. “Тұтынушы өзі қалаған нәрсені алуы керек” – доктор Ә. Демингтің үйлестірген сапалы қамтамасыз етудегі бірінші принципі осындай.

Пайдаланған әдебиеттер тізімі:

1) «Тұтынушылардың құқығын қорғау туралы» ҚР Заңы .- Алматы, 1999

2) «Техникалық реттеу туралы» 2004 жылғы 9 қарашадағы № 603-II

3 СТ РК 1.16-2000. ГСС РК Порядок осуществления государственного надзора и контроля за соблюдением обязательных требований нормативных документов по стандартизации, правил сертификации и за сертифицированной продукции (работами, услугами). Основные положения.

4 СТ РК 1.9-2007. ГСС РК Порядок применения международных региональных и национальных нормативных документов по стандартизации и сертификации.

5 СТ РК 3.1-2001. ГСС РК Знак соответствия. Технические требования и порядок применения.

6 СТ РК 3.4-2003. ГСС РК Порядок проведения соответствия продукции. Общие требования.

7 СТ РК 3.9-2004. ГСС РК Сертификация импортируемой продукции, Общие положения.

8 РД. 50 РК 3.4-2003. ГСС Порядок проведения сертификации систем качества и производств. Н.Сергеев А.Г., Латышев М.В. Сертификация. Учебное пособие - М.: Логос, 2001.-248с.

Дополнительная литература:

9 Практическая сертификация продукции и услуг. Учебное пособие /Под ред. В.Я. Кершенбаума, Т.В. Горяистовой - М.: АНО «Технонефтегаз». - 2001.-312с.

10 Басаков М.И. Сертификация продукции и услуг с основами стандартизации и метрологии. - Ростов-на-Дону: издцентр «Март», 2002,- 356с.

11 Стицнадель В.Н. Системы качества в соответствии с международными стандартами ISO 9000: Учебное пособие - СПб: издательский дом «Бизнес-пресса», 2000.-336с.

12 Варакута С.А. Управление качеством продукции: Учебное пособие - М.: ИНФРА-М 2002.-207с.

13 Мишин В.Н. Управление качеством: Учебное пособие для ВУЗов - М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2000,-ЗОЗс.

14Абрамов В.А. Сертификация продукции и услуг. - М.: Ось-89,-2000.-312с.

15 Основы стандартизации, сертификации, метрологии и менеджмента качества. Уч. пособие. Коллектив авторов под руководством Мырзабая М.М. _– Алматы. Казахстанская ассоциация маркетинга. 2003. – 564 с.

16 Крылова Г.Д. «Основы стандартизации, сертификации, метрологии». М.: Изд-воЮНИТИ, 2007.

17 Лифиц И.М. Основы стандартизации, метрологии, сертификации. Учебник - 2-е изд. - М.: Юрайт - М. 2007-272 с..

Мәлімет сізге көмек берді ма

Жарияланған-2015-10-20 15:05:11 Қаралды-27076

БӨЛШЕКТЕР ҚАШАН ПАЙДА БОЛДЫ?

ДҮНИЕ ЖҮЗІНДЕГІ АЛҒАШҚЫ ЦИРК ҚАШАН ЖӘНЕ ҚАЙ ЖЕРДЕ АШЫЛДЫ?

МЕТРО ҚАЙ ЖЕРДЕ ЖӘНЕ ҚАШАН ПАЙДА БОЛДЫ?

МЫСЫҚТАР ҚАШАН ҮЙ ЖАНУАРЛАРЫНА АЙНАЛДЫ?

КІРПІШ ҚАШАН ПАЙДА БОЛДЫ?

ОТТЕГІ ҚАЙДАН КЕЛЕДІ ЖӘНЕ ОЛ НЕ ҮШІН ҚАЖЕТ?

ДӘПТЕР ҚАЛАЙ ПАЙДА БОЛДЫ?

БІЗДІҢ ПЛАНЕТА ҚАЛАЙ ПАЙДА БОЛДЫ?

КҮН ЖҮЙЕСІНДЕГІ ЕҢ ҮЛКЕН ПЛАНЕТА ҚАЙСЫ?