НЕЛІКТЕН АЛГЕБРА АЛГЕБРАҒА АЙНАЛДЫ?
Категориясы: Ғылым
Мұхаммед ибн Мұса әл-Хорезми
9 ғасырда өмір сүрген Орта Азия математигі әл-Хорезми бірінші дәрежелі теңдеулерді шешу екі амалға келетінін жазған: оның жеке мүшелерін теңдеудің бір бөлігінен екінші бөлігіне көшіру (әл-джабыр) және ұқсас мүшелерді келтіру (әп-мұқабала). «Әл-джабр» «қалпына келтіру» дегенді білдіреді - шегерілген сан (теріс мүше) теңдеудің бір жағынан екінші жағына ауыстырылғанда, ол оңға айналады, яғни қалпына келтіріледі. Әл-джабр сөзі алгебра сөзіне айналды, ол қазір бүкіл әлемде қолданылады. Әл-джабыр мен әл-муқабала дыбысының ережелері қазақ тіліне осылай аударылған:
Әл-джабыр
Теңдеуді шешкенде,
Бірінші бөлігінде болса,
Қайсысы маңызды емес
Теріс термин болады:
Біз екі жақтамыз
Біз тең мүше береміз,
Тек басқаларға таныс
Ал біз оң нәтиже табамыз.
Әл-муқабала
Содан кейін теңдеуге қараңыз
Сіз жасай аласыз:
Егер мүшелер ұқсас болса,
Оларды қосу ыңғайлы.
Жарияланған-2024-04-03 14:14:53 Қаралды-252
МҰНАЙ ЖӘНЕ ГАЗ ӨНДІРУ
Мұнай - Жер шарының шөгінді қабатында таралған жанғыш майлы сұйық зат. Түсі ашық қоңырдан қараға дейін өзгеретін мұнай жер бетінен 1,2-2,0 км-ден 5-15 км және одан да тереңде жатады. Ол газ тәрізді көмірсутектерімен бірге түзіліп, бірге жүреді. Сондықтан
ЕЛ БАСҚАРУҒА БАЙЛАНЫСТЫ ЛАУАЗЫМДАР
Тәңірқұт - Ғұн мемлекетінің ең жоғары билеушісінің лауазымы. Қытай тарихи еңбектерінде «тәңірқұт» сөзі «Тәңір ұлы», «Көктің ұлы» мағынасын білдіреді.
НЫШАЛДА
Сабын-тамырмен және жұмыртқамен араластырып, көпіршітіп шайқалған қант шырыны осылай аталады. Түсі ақ, қоюлығы кремнің қоюлығындай. Белок ретінде жұмыртқа белогы қолданылады.
ҚАРҒАЛЫ КЕНІШІ
Археологтар 1939 жылы Алматы маңындағы Қарғалы шатқалынан көнеден қалған казына тапты. Бұл жерден 300-ге жуық алтынмен апталып, асыл тастар орнатылған, ғажайып өрнекті бұйымдар шықты. Табылған заттардың ішінде қосөркешті түйе мүсінделген сақина, адамды ке
ВЕЛОСИПЕД ТАРИХЫНАН
Велосипед тебушілер және онымен жарыс жолына шығып бағынушылар ұлы ғалым, суретші Леонардо да Винчиге қарыздар, себебі ұлы ғалым 1495 жылы оның алғашқы жобасын жасапты.