БІРЖАН - САРА АЙТЫСЫ
Категориясы: Өнер
БІРЖАН - САРА АЙТЫСЫ - Біржан мен Сараның 1871 жылы қазіргі Талдықорган облысының Қапал - Ақсу өңірінде кездескендегі айтысы. Түрлі деректерге қарағанда айтыстың сөзін Сараның айтуымен Жүсіпбек қожа Шайхисламұлы жазып алып, 1872 жылы баспаға дайындайды. Ол 1898 жылы тұңғыш рет Қазанда басылып шығады. Осыдан бастап 1913 жылға дейін «Айтыс» бес рет басылды. Айтыстың Зайсаннан жіберілді деген 2-нұсқасы 1898 жылы жазылып алынып, 1899 жылы тағы да Қазанда басылады. Бұл нұсқа 1912 жылға дейін үш рет басылған. «Айтыс» оқулықтарға, хрестоматияға енді. «Айтыстың» 1-нұсқасы - 969 жол. Оның 50 жолы - кіріспе, соңғы сөзі - 60 жол. 2-нұсқасы - айтушының сөзін қосқанда 1080 жол. Оны баспаға кім дайындағаны белгісіз. Тек: «Тұтқасы екеуінің - Арғын, Найман. Бұл өлең шыққан екен бірталайдан» деген ескертулер бар. Екі нұсқаның жалпы желісінде, негізгі мазмұнында айырмашылық жоқ. Тарихта үлкен орны бар Біржан-Сара айтысының баспа бетінде мұншама көп жариялануы оның теңдесі жоң аса шебер көркем туынды екенін дәлелдейді. Айтыс өз заманының сыр-сипатын, әлеуметтік бағытын ашық бейнелейді; сонымен бірге Сараның сөзінде сол заманғы қазақ әйелінің мұңзары, бас бостандығы мен еркіндікті аңсайтыны ағытыла айтылады. Бұл мәселе ол заманда тек қана елдің арманы, қиялы, мүддесі еді. Ғасыр бойы жырланып келген, халық мақтанышына айналған Біржан-Сара айтысының шеберлігімен қатар, оның қадір-қасиеті осындай әлеуметтік мәселелерді көтере білгендігінде.
Әдеб.: Ғабдуллин М. Қазақ халқының ауыз әдебиеті. 2-бас. -А., 1964; Жұмалиев Қ. Халық поэмалары. А., 1939; Кенжебаев Б., Мұхаметханов Қ. Біржан-Сара айтысының авторы кім?. «Жұлдыз», 1959, № 9.
Жарияланған-2019-12-03 12:16:03 Қаралды-12030
ҚАРҒАЛЫ КЕНІШІ

Археологтар 1939 жылы Алматы маңындағы Қарғалы шатқалынан көнеден қалған казына тапты. Бұл жерден 300-ге жуық алтынмен апталып, асыл тастар орнатылған, ғажайып өрнекті бұйымдар шықты. Табылған заттардың ішінде қосөркешті түйе мүсінделген сақина, адамды ке
ҚАРШЫҒА

Қазақ аңшыларының бүркіттен кейін колға ең көп ұстайтын кұсы - қаршыға. Дене тұрқы - 28-114 см, салмағы - 800-1500 г. Қос шалғылығының арасы - 100- 120 см. Тұмсық, тұяқтары қара. Қаршыға шегір көзді болып келеді. Доғалдау біткен қанатының қысқалығы, оның
БІРҚАЗАН

Бірқазан - өте ірі құс. Дене пішіні салмақты, әсіресе, тұмсығы өте ұзын. Тұмсығының астыңғы жағында азық жинайтын созылғыш тері қапшығы болады. Олар Қазақстанның қопалы өзен-көлдерінде кездеседі. Бірқазандар топтанып, көп болып тіршілік етеді.
ІЛЕ

Іле өзені бастауын Қытайдағы Текес және Күнгес өзендерінің қосылар жерінен алып, Балқаш көліне құяды. Ұзындығы - 2385 км. Қазақстандағы ұзындығы - 740 км. Жетісу аймағындағы ең ірі өзеннің бірі. «Іле» сөзі моңғол тіліндегі «ил, илә» деген сөзге жақын, яғн
ҚАПШАҒАЙ ТАҢБАЛЫ ТАСЫ

Қапшағай таңбалы тасы - Алматы каласынан солтүстікке қарай 100 км жердегі Іле арнасының жарқабағындағы суреттер мен жазулар. Қапшағай жазу-таңбалары біздің заманымыздан бұрынғы II ғасыр мен біздің заманымыздың XIII ғасырлары аралығында ойып салынған.
ЖАН-ЖАНУАРЛАРҒА ҚҰЙРЫҚ НЕГЕ КЕРЕК?

Жаздыгүні жылқылар мен сиырларға, ал Африкада антилопалар мен зебрлерге маса, шыбын, бөгелек, сона дегендер жабылады-ай кеп.