ДОЙБЫ ТАРИХЫНАН

Категориясы: Спорт

Дойбы ойынының да тарихы өте ертеден басталатын өнер өнер беуге толық дәлел бар. Мысалы, Ертедегі Египетте, гректерде және славян халықтары ескерткіштерінен дойбы өнеріне арналған немесе бұл ойынды бейнелейтін суреттер кездестіруге болады дейді тарихшы-археологтар. Ал орта ғасырлық рыцарларға арналған занды, дойбы өнерін меңгеру міндетті делінген көрінеді. Тіпті - “дамка” – сөзінің мағынасы әйелдер жүрегіне жол табу деген сөз емес пе екен деген болжам бар. Себебі дойбы ойыны барысында дамка дәрежесіне көтерілген ойын тасының құдіреті бәрімізге мәлім, ол ең беделді, қайда қалай журем десе де құқықты ой.

Дойбы өнерімен айналысу ақсүйектердің ермегінен біртіндеп көшпелі халықтардың да бойжазар, сергітер, айнала бастаған. Түрікмен археологтар Карақұмдағы казба жұмыстарын жүргізу кезінде күйдірген қыштан төрт бұрышты етіп жасалған дуззума дойбының ертедегі аталуы тастарын тапқан көрінеді.

Дойбы ойынын меңгеру арқылы шахматқа өткен бұл өнер иелері Әлемде әйгілі шахмат тәжі иегерлері болғаны бәрімізге мәлім. Сондықтан болар атақты Э.Ласкерденің “дойбы ойынң-шахмат анасы” деген қанатты сөзі бар. Дойбы спортыңың қалыптасу кезеңі үзақ мерзімге жалғасқан дойбы тарихынан бізге мәлім. Мысалы, европалықтар үшін 12 фигурамен ойналатын 64 тор көзді дойбы, канадалықтар үшін 30 таспен 144 тор көзді дойбы бұл елдің халықтары арасында өте көп тараған спорт. Ал 20 фигурамен 100 көзді дойбыда өнер корсету Франция мен Голландия халықтары арасындағы ең беделді жанды сергіту ойыны сонау XVIII ғасырдан» белгілі екен.

100 тор көзді дойбы ойынының әлемдегі алғашқы чемпионы француз Исидора Вейса - бұл 1894 жылғы болған оқиға еді. Дойбы ойынының бұл түрінен Әлем чемпионы атағын ең коп женіп алғанда - француз Исидора Вейс пен Голландия спортшысы Герман Гогланд деген дойбышылар.

Дойбы ойынының дүниежүзілік федерациясы (ФМЖД) 1947 жылы құрылды.

Қазақстандық жас дойбышылар 1994 жылы Реседің астанасы Мәскеуде болған “Думанды дойбы” жарысына қатысты. Бұл Әлем біріншілігіне 12 елдің жасөспірімдері мен қыздары қатынасты. Жарыс корытындысында Шымкент қаласындағы № 25 Тұрар Рысқұлов атындағы мектептің түлектері Қазақстан намысын қорғаған болатын. Құрамында Нұрбол Үсенов, Нұрбол Нұрмаханов, Ербол Үсенов, Динара Дүйсенбаева өнер керсеткен қазақстандықтар бесінші орынға шықты. Спорт шебері дойбы спорты өнерінің білікті маманы Жандос Үсенов жетекшілік ететін жерлестеріміз басқа әріптестеріне қарағанда, үш жас кіші. Демек олар әлі деүш жыл Әлем біріншілігіне қатыса алады. Демек олардың Әлем чемпионы атануға мумкіндіктері мол.

Әлем біріншілігін ұйымдастырушылар ең болашағы мол команда деп есептеп, қазақстандықтарга арнаулы жүлде табыс етті.

Әдебиет: Қобланов Ж.Н., Ысқақов Ж.Ж. Спорт терминдерінің сөздігі мен тарихы. -Алматы, 2002. -281 б.

  Жарияланған-2019-07-09 16:27:12     Қаралды-6147