ҚИЫР СОЛТҮСТІКТЕ, АРКТИКА АЙМАҒЫНДА МҰЗ ЕШҚАШАН ДА ЕРМЕЙДІ?
Категориясы: География
Қып-қысқа поляр жазында күн жоғары көтерілмейді, ал оның қызуы аз сәулелері мұз бен қарға тура, айнаға түскендей шағыласады. Мұзды ерітуге мұндағы күн көзінің шамасы жетпейді. Бұл жерге жазда келгеніміз жақсы болады, бәрі көрініп тұрады.
Қыстыгүні мұнда таңертең, күндіз, кеш деген болмайды – бірыңғай түн, бұл Поляр түні. Және ола жарты жылға созылады. Оның есесіне жазда күн батпай қояды – бірыңғай күндіз. Поляр күні. Ұйықтасаң да жарық, тұрсаң да – жарық.
Қысы-жазы Арктика қар мен мұзға оранып аппақ болып жатады. Сол себепті глобустың да төбесі ақпен боялған.
Мынау - АҚ АЮ. Қар қандай ақ болса, оның тусі сондай аппақ. Тұмсығының ұшы ғана қара. Ол итбалыққа жақындаған кезде, жемтігі байқап қалмау үшін тұмсығының ұшын табанымен жауып алады. Ол қорек іздеп, жүздеген шақырым жерді шарлайды. Суға күмп беріп түседі де, келесі мұзға жеткенше жүзіп кете барады. Ақ «ішігі» керемет жылы, оған қақаған аязың да, суық суың да бұйым емес.
МОРЖ да полярлық мақұлық. Мықты сойдақ тістері болғанымен оның өзгеге зияны жоқ, момақан. Морж әлгі сойдақ тістерімен тұнба лай арасынан шаян бақалшақтарын қазып адады да, оның ішіндегісін жейді.
ИТБАЛЫҚ балықпен қоректенеді. Өте жақсы жүзеді, керемет сүңгиді. Аяқ орнында жүзу қанатшалары бар. Итбалық сүңгіп шығады да, ауа жұтып алып су астына қайта кетеді. Ал су беті лезде қатып қалатын қыс күндері итбалық мұзды басымен тесіп шығуға мәжбүр. Әйтпесе, тұншығып қалуы мүмкін. Ақ аю оны осы жерде - ойықтың жанында аңдып тұрады. Итбалықтың күшіктері де аппақ. Сондықтан оларды ақүрпек деп атайды.
Поляр түні өтіп, жиектен күн көріне бастасымен-ақ, солтүсктің жартасты аралдарына құс дегенің қаптап кетеді. Бұл өңірді мекендейтін құстар суда жақсы жүзеді. Солардың бірі - ЧИСТИК, ол жүзген кезде аяғымен есіп, қанатын демеу етеді. Жаз кезінде аралдағы тік жартастардың беті құс ұясынан көрінбей кетеді. Азан-қазан шуылдан құлақ тұнады. Мұндай орындарды құс базары деп жайдан-жай атамайды. Сәл ғана қауіп-қатер сезілсе болды - мұндағы құс атаулы дүркірей ұшып, аралдың үстін бұлт сияқты торлап алады. Бұл жерде құстың неше түрі бар. ШАҒАЛА ҚАРҚЫЛДАҚ та, ГАГАРА да, КАИРА да... Тіпті МҮЙІЗ - қызық-қызық аталатын құстар ТҰМСЫҚ, БАЛТАБАС сияқты да кездеседі.
Жарияланған-2016-09-08 15:20:59 Қаралды-9328
КҮН НЕЛІКТЕН ЫСТЫҚ?
Алау сөніп қалмас үшін оған үнемі құрғақ бұта немесе шөпшек салып тұру керек. Мұны жұрттың бәрі біледі.
ШҰЖЫҚ ҚАЛАЙ ДАЙЫНДАУҒА БОЛАДЫ?
Шұжық дайындауға арналған жылқы еті 12 күн салқын жерге (34 градус) қойып сорғытылады, Бұл кезде шұжық тығылатын ішек те тұзды суға салынып қойылады.
ШЫРҒАНАҚ – АСҚАЗАН АУРУЛАРЫНА ЕМ
Шырғанақ – биіктігі 5 метрге жететін, өткір тікенекті, бұталы өсімдік. Қабығы көбінесе қара түсті болып келеді.
ЖҮЗІМ НУГАСЫ
Туралған курага мен жүзімнен қайнатып жасалған төрт қырлы ұзыншалау кәмпит жүзім нугасы деп аталады.
ҚАНТ АЛЫНАТЫН АҒАШТЫ БІЛЕСІҢДЕР МЕ?
Біздің түсінігімізше қант - қант қызылшасынан немесе қант қамысынан алынатыны белгілі. Ал, ағаштан қант жасалатыны бізге онша таныс емес. Ол қандай ағаш, қайда өседі, қант қалай алынады және т.б.? Ғалымдар үйеңкінің 150-ден астам түрі бар деп есептейді.
ЕЛІК
Еліміздің солтүстік-батыс, солтүстік, орталық, шығыс бөлігіндегі және Тянь-Шаньнан Алтайға дейінгі тау етегіндегі орман, тоғайларда кездесетін сымбатты жануарлардың бірі - елік. Мүйізі тармақталып келген, қазан - қараша айларында түсіп, сәуір айында жаңад