МОЛЕКУЛАЛАРДЫҢ ӨЗАРА ӘСЕР КҮШТЕРІ
Егер молекула деген бар болса және ол қозғалатын болса, онда олардың арасында міндетті түрде күш әсер етуі керек. Мұндай өзара әсерсіз қатты дене де, сұйық дене де болмас еді.
Атомдардың немесе молекулалардың арасында едәуір әсер етуші күштердің бар екенін дәлелдеу онша киын емес. Мысалы жуан таяқ алып, оны сындырып көріңдер! Ал ол молекулалардан тұрады емес пе? Егер де молекулалардың арасында тартылыс күштері болмаса, онда барлық зат кез келген жағдайда тек газ тәріздес күйде болар еді. Алайда тартылыс күштерінің жалғыз өзі ғана атомдар мен молекулалардан құралған берік түзілістердің өмір сүруін қамтамасыз ете алмайды. Өте жақын қашықтықтарда молекулалар арасында міндетті түрде тебілу күштері әсер етеді. Соның арқасында молекулалар бір-бірімен бірігіп кетпейді және кесек зат ешкашанда бір молекула мөлшеріне дейін сығылмайды.
Молекулалардың өзара әсері қалай пайда болады. Молекула - дегеніміз зарядталған жеке бөлшектерден: электрондар мен атом ядроларынан тұратын күрделі жүйе. Алайда, молекула жалпы алғанда электрлік жағынан бейтарап болғанымен, олардың арасында тым аз қашықтыктарда айтарлықтай электр күштері әсер етеді. Электрондар мен көршілес молекулалардын, атом ядролары арасында өзара әсерлесу жүріп жатады.
Егер молекулалар өздерінің өлшемдерінен бірнеше есе артық келетін қашықтыкта тұрған болса, онда олардың өзара әсер күштері шын мәнінде сезілмейді. Электрлі бейтарап молекулалар арасындағы күштер қысқа мерзімді, өткінші әсерлесу күштері болып табылады. Молекулалардын, 2-3 диаметрінен асатын қашықтықтарда тарту күші әсер етеді. Молекулалар арасындағы ара қашықтық азайған сайын тарту күші алдымен күшейе түседі, ал содан соң кеми бастайды. Ал ол екі молекуланың арасындағы қашықтық молекулалар радиустарының қосындысына тең болғанда, нөлге дейін кемиді.
Қашыктық одан әрі азайғанда атомдардың электрондық қабықшалары бір-бірін жаба бастайды да, молекулалар арасында күрт артқан тебілу күші пайда болады.
Атомдар мен молекулалар электрлі зарядталған бөлшектерден тұрады. Ол бөлшектер электрлік күштердін әсерінен аз қашықтықтарда бір-біріне тартылады, ал атомдардың электрондық қабықшалары бір-бірін жапқанда олар тебіле бастайды.
Г.Я.Мякишев, Б.Б.Буховцев. Физика. -Алматы, 1998. -256 бет.
Жарияланған-2024-01-29 14:10:47 Қаралды-132
ҚЫЗЫЛ КІТАП НЕГЕ КЕРЕК?
Сирек кездесетін әрі жойылып кету қаупі бар жануарлар мен өсімдіктер кітабы - Қызыл кітабы.
КӨМБЕ - КӨМІП ПІСІРГЕН БІР УАҚ МАЛДЫҢ ТҰТАС
Қазақ халқы көмбелерді үйден гөрі түзде көбірек дайындаған. Көмбе - көміп пісірген бір уақ малдың тұтас еті.
ІЛЕ АЛАТАУЫ ҰЛТТЫҚ ТАБИҒАТ САЯБАҒЫ
Іле Алатауы ұлттық табиғат саябағы - Алматы қаласы іргесіндегі Алматы тау жотасында орналасқан. Саябақ табиғи кешендерді, жануарлар мен өсімдіктердің сирек кездесетін түрлерін қорғау мақсатында 1996 жылы құрылған.
СУ ТУРАЛЫ 15 ҚЫЗЫҚТЫ ДЕРЕКТЕР
Біз күн сайын сумен әрекеттесеміз: оны ішеміз, онымен тамақ әзірлейміз, жуынамыз, ыдыс жуамыз.
ҚОЙ МЕН ЕШКІНІҢ ҚАДІР-ҚАСИЕТІ
Қой мен ешкі көшпелі елдердің, соның ішінде қазақтардың ерте замандардан бері малданған түлігінің бірі һәм бірегейі. Қой түлігін қазақ негізгі байлықтың көзі санап: «Қой - байлық, жылқы сәндік», «Қойлы бай, қорлы бай» деген.
- Информатика
- Математика, Геометрия
- Қазақ әдебиеті
- Қазақ тілі, әдебиет, іс қағаздарын жүргізу
- География, Экономикалық география, Геология, Геодезия
- Биология, Валеология, Зоология, Анатомия
- Әлеуметтану, Саясаттану
- Астрономия
- Ән, Мәдениет, Өнер
- Қаржы, салық және салық салу, банк ісі, ақша несие және қаржы
- Қоршаған ортаны қорғау, Экология
- Мәдениеттану
- ОБЖ
- Психология, Педагогика
- Философия
- Физика, Химия
- Русский язык
- Спорт
- Тарих
- Биотехнология
- Экономика и менеджмент
- Медицина
- Архитектура
- Дінтану