ЖЕР СІЛКІНЕДІ, АЛ ТЕҢІЗ СІЛКІНЕ МЕ?
Категориясы: Табиғат
Теңіз дауылы мен теңіздің сілкінуі бір нәрсе емес. Теңіздегі ең биік әрі ең қауіпті толқындар теңіз астындағы жер сілкінісі салдарынан пайда болады. Егер екеуімізге теңіз тұңғиығына көз жіберетін мүмкіндік туса, онда кәдімгі жер бетіндегі сияқты су асты - тауларын, жартасты шоқылар мен жарқабақты шатқалдарды көрген болар едік. Мұнда да, жер бетіндегі таулы аймақтардағы секілді жер сілкінісі болып тұрады. Көбінесе құрлықтағы сияқты, мұндағы жер сілкінісі де аса қатты болмайды. Ал кейде өте күшті жер асты дүмпуі де болады. Теңіз түбіндегі дүмпу үстіндегі суды ғаламат күшпен ұрғанда, ол теңіз бетіне биіктігі он қабат үйдей толқын боп көтеріледі де, зымыраған поезд жылдамдығындай шапшаңдықпен жан-жаққа жөңкіле жөнеледі.
Мұндай толқынды «цунами» деп атайды. Ол ашық теңізде аса қауіпті емес. Қанша биік болғанымен етегі жадағайланып келетін ол кемелерді қалтқыша жоғары көтеріп барады да, сырғытып қайтадан төмен жібере салады. Алайда бұл толқындар теңіз бетімен мыңдаған шақырым сапар шегеді. Міне, осы сапарда жолында кездескен құрлықты цунами ғарап етіп кетеді. Ол жағадағы кеме мен үйлерді сіріңкенің қорабынша атып, рельстерді сымша орап тастайды, бүкіл бір елді мекенді өзімен бірге жоқ етіп, шайып әкететін кездері де болады.
Бақытқа орай ондай алапат жиі қайталанбайды. Бір жақсысы - ол, қазіргі кезде тұтқиылдан келіп қалатын мылқау апат емес. Жер қойнауындағы өзгеріс, құбылысты күні-түні жіті қадағалап тұратын сезгіш приборлар цунамидің пайда болғанын қалт жібермейді. Егер де бір жерде сондай теңіз асты дүмпуі бола қалса, әлгі приборлар: «Тыңдаңыздар! Тыңдаңыздар! Цунами жақындап қалды!» - деп дабыл қағады. Содан цунамидің жолындағы елді мекеннің бәріне радио, телеграф, телефон арқылы қолма-қол хабар жеткізіледі. Кемелер цунами қауіп туғызбайтын ашық теңізге шығады, машиналар жағадан аулақ кетеді, ал адамдар өзіне қажетті деген заттарын алып, толқын жете алмайды-ау деген биік, қауіпсіз жерге шығып алады.
Жарияланған-2016-08-26 15:36:10 Қаралды-5970
ЕШКІ СҮТІНІҢ ПАЙДАСЫ ЗОР
Кавказ жағалауы елдерінде. Ортатык Азияда және кейбір шет елдерде ешкі сүті көптеп колданылады.
ТҮРКІЛЕР ПАЙДА БОЛУЫ ТУРАЛЫ МӘЛІМЕТ
Түркілердің пайда болуы туралы айтылатын генеалогиялық аңыз қытай жылнамасында келтірілген. Бұл аңыз Римнің негізін салатын Ромул мен Ремнің Қапитолии қасқырын еміп күн көретіні сияқты әңгімені көлденең тартады.
ҚУЫРДАҚТЫҢ ТҮРЛІ ТАҒАМДАРЫ
Қуырдақ - көбінесе ірі қараның ұсақтап туралған сан, қол етінен, қойдың мойын етінен, түйенің сан етінен, өкпе-бауыр, ішек-қарыннан қуырылады. Оның басқа тағамнан ерекшелігі - тез әзірленетіндігі.
ҚҰЛАН
Құлан - жылқы тектес тұякты жануарлардың бірі. Құлан «Қызыл кітаптың» қызыл парағынан орын алған. Оның тірілей салмағы 250-300 кг. Етінің дәмділігіне қызыққан аңшылар оны мүлде құртып жібере жаздаған.
ҚЫЛЫШТАСУ - РЫЦАРЬЛЫҚ ЖЕТТІ ҚАСИЕТТІҢ ӨНЕРІ
Қылыштасу (фехтование) - адам баласының саналы өмірінде елеулі орын алатын адам іс-әрекетінің белгілі бір саласы.