ҰСТАУҒА БАЛҒА НЕГЕ КЕРЕК?

Категориясы: Технологии

---

Мына жарық дүниеде бір адам өмір сүріпті. Нар көтергендей күшті екен. Ертеңнен қара кешке дейін қап-қара түтін қаптаған ұстаханада ұсталық етіпті. Атының тұяғын тағалатқысы келген де, суарылған семсер соқтырғысы келген де - бәрі осында асығыпты. Ұстада «істей алмаймын» деген сөз болмапты.

Міне, екі иығына екі кісі мінгендей ол жуандығына құшак жетпес аласа емен діңгекке орнатылған төс қасында тұр. Іргеде қып-қызыл көмір шоғы. Көріктен жел үрлеген сайын лып-лып етіп көтеріліп жанған оттың алқызыл сәулесі ыс басқан қабырғамен төбеге қарай өрмелейді. Ал еңгезердей ұстаның өзі, оның көмекшілері от патшалығының сиқыршыларына ұқсайды.

Көмекшілердің бірі ұзын қысқашпен қып-қызыл шоқ арасынан кызарған шоқ-темірді алып, төс үстіне қояды. Екіншісі ұзын сапты кішкене болат балғамен тық еткізіп, қайда соғу керектігін көрсетеді. Ал үшіншісі – ең басты ұста бар күшін салып аса үлкен, зілдей сом балғамен қып-қызыл темірді гүрс-гүрс соғады.

Осылай балғалардың «жағы сенбейді». Ұзақ күнге ұстахана ішінде ұшқын атып, тұтін шудаланып жатады. Қып-қызыл темір ауыр соққыдан жаншылып, бір жағына сопайып шыға келеді. Ал ұста көмекшісі қысқышпен оны бірде былай, бірде олай аударып-төңкеріп, балға астына тосады. Басында не тұрқы, не тұрпаты жоқ темір болса, ұстаның неше кайтара соққысынан соң, жалтыр мұзда ат тұяғын тайдырмас тағаға немесе жауынгер жігіттің айнымас серігі - семсерге айналады. Болмаса алтын дәнді алқаптың толысып піскен егінін оратын орақ боп шығады.

Бұрынғы уақытта ұсталар осылай жұмыс істеген. Ал қазір олардың балғасы басқаша - өздігінен соғады. Кәдімгі бар пәрменімен төсті соғатын сом балғаның өзі. Соққан кезде солқылдататыны сонша, жер сілкінгендей ұстахана едені дір-дір етеді, жаңғырығы құлақ тұндырып, айналаға түгел естіледі. Заводтағы ұста цехында тұрған сом балға - осы. Қатты қысымды ауа немесе ыстық су оның жоғары көтеріліп барып бар салмағымен төске түсуіне мәжбүр етеді.

Завод ұстасы мен оның көмекшісі - робот әрі көңілді, әрі икемді, әрі әдемі жұмыс істейді. Робот электр пештен ыстыққа әбден қызған болат кесекті бірінен соң бірін қыс-қышпен сүйрелеп шығарып, оларды шетінен төске қояды. Ал ұста балғаға басшылық ете бастайды: тұтқаны бұрғанда балға: «уһ» - деп болат кесекті соғады. Тұтқаны қайыра бұрғанда балға жоғары көтеріледі.

Робот тістеуікпен қып-қызыл білем болатты біресе былай, біресе олай аударыстырады, ал әрбір аударған сайын балға үсті-үстіне соққылап, жанши түседі. Сонан соң ортасын ояды. Сом балға соңғы рет «уһ» дейді. Іле доңғалақ дайын болады. Осылай дайын болған доңғалақтардан ұстахана станының қасынан биік мұнара қаланады. Бірінен-бірі айна-қатесіз аумайтын шіркіндердің бәрі бірдей-ау, бірдей... Жеті өлшеп бір-ақ кесуге үйренген ұста көзі қырағы. Қылдай қияс жібермейді! Жә, бүгінде заводтардан мұндай ұсталар да кездеспейді. Ұста цехтарында қазір ұста-автоматтар жұмыс істейді. Олар әлдеқайда шап-шаң, әрі шаршап-шалдығу дегенді білмейді.

Әйтсе де, егер алуан түрлі балғалар көмектеспейтін болса, ұста-автоматтар бар жұмысты бірдей атқара бермес еді. Бір балға тауды бұзып, тасты жарып, шомбал жартасты ұңғып, даңғайыр үңгір теседі. Оны шой балға дейді. Енді бірі - болашақ көпір үшін өзен табанына тіреу қағады. Ағаш балға - қол тоқпақ шатырға жабылатын қаңылтырдың бүгісін жатқызады.

  Жарияланған-2016-09-04 20:15:57     Қаралды-6423

Мәлімет сізге көмек берді ма