UF

Осы күні Вьетнамда ресми түрде григориан календары қолданылады. Мемлекеттік мекемелерде айлар қаңтар, ақпан т. с. с., жылдар 1978, 1979 т. с. с. деп жазылады. Осымен қатар, көбінесе шаруашылық салаларында ескілікті календарь да өмір сүріп келеді. Ол - ай календары, вьетнамша «әм лит» деп аталады. Бірақ Вьетнамның ай календары Вавилон календарынан өзгеше.

Вьетнам жылдары да екі түрлі - жай жыл және кібісе жыл. Жай жылдар 12 айдан, кібісе жылдар 13 айдан құралады. Айлар «бірінші ай», «екінші ай» т. с. с. деп аталады. Негізгі 12 айдың тақ нөмірлілері 29 күннен, жұп нөмірлілері 30 күннен есептеледі. Кібісе жылдары қосылатын он үшінші ай 30 күн етіп алынады, ол «тханг нюан» деп аталады. Жай жылдарда 354, кібісе жылдарда 384 күн болады. Ай календарын күн календарына қабыстырып отыру үшін, кейде 2 жай жылдан кейін, кейде 3 жай жылдан кейін қосымша ай енгізіледі. Ол мәселені бақылаушы астрономдар шешеді. Жыл басы қаңтардың аяғынан ақпанның аяғына дейінгі аралықта келетін өліара (ай орағы мүлде көрінбейтін түн) бойынша анықталады. Мұндай күндер 1976 жылы 31 қаңтарға, 1977 жылы 18 ақпанға, 1978 жылы 7 ақпанға келді. 1979 жылы 28 ақпанға келді. Бұл күн, жыл басы - жаңа жылдың бірінші күні вьетнам тіліпде «тет» деп аталады («тэт» деп те жазылады, египеттіктердің тот айына мұның ешқандай қатынасы жоқ). Сөйтіп, тет ақпан ішінде көшіп жүреді, әр жылы ар күнге келеді.

Вьетнамда жылдың бірінші маусымы - көктем. Тет әрі көктемнің, әрі жылдың басы болып есептеледі, бейбітшілікте ол зор ұлттық мейрам ретінде атап өтіледі. Дәл мағынасы бойынша вьетнам тілінде «тет» - «мейрам» деген сөз. Вьетнамдықтар 1 қаңтардағы европаша жаңа жылды мейрамдамайды. Тет, өліара өткеннен кейінгі, түнгі сағат 12-де басталады. Вьетнамда гүлдердің сан алуан түрлері өседі. Тет мейрамында вьетнамдықтар бірін-бірі құттықтап, бау-бау гүл береді. Біздегі сияқты шырша қою дәстүрі жоқ. Оның орнына вьетнамдықтар кесілмеген, жәшікте өсіп тұрған, бармақтай-бармақтай жемістері бар 3-5 жылдық шабдал ағаштарын немесе мандарин ағаштарын қояды. Бұл жаңа өсіп келе жатқан жеміс ағаштары жақсылықтың, бейбітшіліктің, бақыттың нышаны болып есептеледі.

 

ВЬЕТНАМ АЙНАЛЫМЫНЫҢ ТАБЛИЦАСЫ

 

Айналымныц 1-жылы - зап тыйы, 20 жылы - кун муи, 65-жылы - мау нго (біздің 1979 жылымызға сәйкес) т. с. с. Дәуірі — б. з. б. 2637 жыл.

 

 

Зап

Ат

Бин

Дин

Мау

Ки

Кань

Тан

Ням

Кун

тыйы

1

 

13

 

25

 

37

 

49

 

шиу

 

2

 

14

 

26

 

38

 

50

зав

51

 

3

 

15

 

27

 

39

 

мао

 

52

 

4

 

13

 

28

 

40

тхнн

41

 

53

 

5

 

17

 

29

 

тиі

 

42

 

51

 

6

 

18

 

3)

нго

31

 

43

 

55

 

7

 

19

 

муй

 

32

 

41

 

56

 

8

 

2.0

тхан

21

 

33

 

45

 

57

 

9

 

зау

 

22

 

34

 

46

 

58

 

10

туат

11

 

23

 

35

 

47

 

59

хой

 

12

 

21

 

36

 

48

 

69

 

 

Тет болатын күні кешке қарай вьетнамдықтар көшеде кетіп бара жатқан ақ сақалды қарт адамдардың (таныса да, танымаса да) соңына еріп, 200-300 метр жаяу жүрің қалуды жөн көреді, бұл жоралғы бір жағынан жасы үлкендерге көрсетілетін құрмет болса, екінші жағынан жасы кішілердің ұзақ өмір сүруіне себін тигізеді деп есептеледі. Бейбітшілік жылдары тет мейрамы үш күнге созылады. Бірінші күні семья, от басы, ата-анаға арналады. Онда енші алған балалары, немерелері, басқа қалаларда тұрып кызмет істейтін немесе оқуда жүрген балалары мен немерелері, мүмкін болғанынша, үлкен үйлеріне жиналып, ата-аналарын, туыстарып құттықтайды, мейрамды бірге қарсы алады. Екінші күні достармен, көршілермен, қызметтес жолдастармен кездесу болады, би биленіп, ән шырқалады, көшелер меп алаңдарда әр түрлі ойындар мен спорт жарыстары өтеді. Үшінші күні қалаларда коллективтік кештер, селоларда сол село адамдары жиналған кештер өткізіледі. Ханойдың орталық ауданында «Иесіне қайтарылған семсер көлі» деп аталатын әдемі айна көл бар. Астана халқының көпшілігі теттің екінші күнін сол көлдің басында өткізеді.

«Жер тармақтары» деп аталатын мүшел жылдары 12 хайуанның вьетнамша аттарымен аталады. Олар:

  1. тыйы (тышқан),         7) нго (жылқы),
  2. шиу (буйвол),           8) муй (ешкі),
  3. зан (жолбарыс),        9) тхан (мешін),
  4. мао (мысык),             10) зау (тауық),
  5. тхин (ұлу),                11) туат (ит),
  6. тиі (жылап),              12) хой (доңыз),

Демек, вьетнам айналымында сиыр орнына буйвол (бұл - сиырдың Қазақстанда кездеспейтін бір түрі, денелі, ірі келеді), қоян орнына мысық, қой орнына ешкі алынған. Вьетнам айналымының нақты құрылысы кестеде көрсетілген.

Мәлімет сізге көмек берді ма

  Жарияланған-2019-05-28 14:34:44     Қаралды-2128

ҚАЗІРГІ ЖАНУАРДЫҢ ҚАЙСЫСЫ ЕҢ КӨНЕ?

...

Қолтырауындар - жартылай суда өмір сүретін ірі жыртқыштар.

ТОЛЫҒЫРАҚ »

АҚШ-ТА РЕСМИ ТІЛ ҚАНДАЙ?

...

Біздің елде қазақ тілі ресми тіл болып заңды түрде танылған.

ТОЛЫҒЫРАҚ »

ҚАЙ ҚАЛАНЫҢ СУ АСТЫНДА ЖОҒАЛЫП КЕТУ ҚАУПІ БАР?

...

20-ғасырдың 60-шы жылдарының басында бір қаланың халқы бірте-бірте су астына батып бара жатыр деген хабардан шошып кетті.

ТОЛЫҒЫРАҚ »

НЕЛІКТЕН АДАМДАР ҒАРЫШҚА ҰШАДЫ?

...

Спутниктер мен орбиталық станциялар ғарышта көптеген жұмыстарды орындайды.

ТОЛЫҒЫРАҚ »

ТҮН НЕГЕ КЕЛЕДІ?

...

Күн артынан түн, түн артынан күн.

ТОЛЫҒЫРАҚ »

НЕЛІКТЕН ТЕҢІЗ БЕТІНДЕ КЕМПІРҚОСАҚ ПЛЕНКАСЫ БАР?

...

Жоқ, бұл жылы жаңбырдан кейін ашық аспанда ойнайтын кемпірқосақ емес.

ТОЛЫҒЫРАҚ »

НЕЛІКТЕН БІЗ АУА ҚЫСЫМЫН СЕЗБЕЙМІЗ?

...

Біздің планетамызда үлкен ауа мұхиты үстемдік етеді.

ТОЛЫҒЫРАҚ »

ҚАБЫЛАН НЕЛІКТЕН ЖЕМТІГІН АҒАШҚА ЖАСЫРАДЫ?

...

Қабылан жалғыз тұрады және арыстандар мен гиеналардан үнемі сақ болу керек.

ТОЛЫҒЫРАҚ »